Kıyivde Qırımnıñ kelecegi ve qırımtatarlarnıñ rolü aqqında munaqaşa ettiler 

12 Avgust 2024

_{Foto: Ukrain siyasiy studiyalar mektebi}

Ukrain siyasiy studiyalar mektebi Ukraina Prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki Temsilciligi ve ZMINA İnsan aqları merkezinen beraberlikte USSMniñ Klubınıñ “İşğal etilgen topraqlarnıñ memuriy-topraq tertibi: Qırımnıñ statusı meselesi” tedbirini keçirdi.

İşğalden evel Qırım Ukrainanıñ terkibinde muhtar cumhuriyet statusına saip edi. Amma yarımada işğalden qurtarılacaq soñ, ola bilecek spekülatsiyalardan qaçınmaq ve aynı zamanda Qırımnıñ Ukraina devletiniñ yekâne bölgelerinden biri olaraq inkişafını temin etmek, yarımadada yaşağan qırımtatar halqı ve qavmiy ukrainlerniñ menfaatları ve aqlarını köz ögüne almaq içün yarımadanıñ statusı nasıl olmalı? Bu aqqında mektep cemiyeti, USSMniñ klubında davet etilgen spikerlernen laf etti. 

Ukraina Prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki Daimiy Temsilcisi, Qırım platformasınıñ Milliy ofisiniñ yolbaşçısı, 2021 senesi USSMniñ mezunı Tamila Taşeva, işğalden soñ Qırımda devlet akimiyetiniñ ğayrıdan tiklenüvi çerçivesinde, azat etilecek topraqlarda devlet akimiyet organlarınıñ, uquq qorçalayıcı organlarınıñ ve başqa müessiselerniñ faaliyetini ğayrıdan tiklevini közde tutıp, bugün adımlar atmaq kerek olğanımıznıñ müimligini qayd etti.

Qırımnıñ keleceginde devletniñ rolü aqqında aytsaq, qırımtatar halqı ya da başqa tamır halqlarınıñ temsil organlarınen muzakere etmek ve qonuşmaq kerek — ve bu pek müimdir. İşğalden soñ birinci adımlar yapılacağı añlaşılır: yarımadada vaziyetni tınçlandırmaq, arbiy memuriyetlerni teşkil etmek. Bundan soñ olacaq şeyler aqqında da laf etemiz — arbiy idareden arbiy-vatandaşlıq idarelerine keçüv. Amma saylav ceryanınıñ keçirilmesi aqqında qarar alınacaq vaqıt kelecek, ve o vaqıt biz Qırımnıñ kelecegini nasıl körgenimiz aqqında umumiy körüşüvimiznen azır olmalımız.

Bu ortaq baqış, yarımadada Qırımnıñ tamır halqınıñ esas aqlarını qorçalamaq kerek. Bu aqta tedbirde Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi, III-IVi ve VIIIi çağırışlarnıñ halq mebusı Refat Çubarov ayttı.

Qırımtatarlar içün Qırımnıñ yaşayışında semereli iştirak meselesi müimdir. Mahsus statusı aqqında aytsaq, diqqatımız tek statusına degil de, yarımadanıñ toprağında Qırımnıñ tamır halqınıñ esas aqlarını temin etmek içün ceryan ve mehanizmlerge celp etilmeli. Qırım — qırımtatar halqınıñ vatanı ve Ukrainanıñ ayırılmaz bir parçasıdır.

Qırımnıñ kelecegi aqqında tasavur şekillendirüv esnasında eñ esası – şekli ve adına degil, manasına diqqat etmektir: yarımadanıñ kelecek statusınıñ çeşit variantlarını işlep çıqarğanda, esas olaraq ne qoymaq kerekmiz? “Devlet arqa operatorı” DMniñ baş müdiri ve 2018 senesi USSMniñ mezunı Arsen Jumadilov emin ki, esas demokratik qıymetler olmalı, çünki olar em qırımtatarlar, em de ukrain devletiniñ añlamında umumiydir.

Qırımtatarlar ve cemiyetnen ukrain devleti Qırımnıñ işğalden soñki statusı aqqında yañı fikirni işlep çıqarmaq içün işbirlik yapmalılar. Tafsilâtlarımız farqlı ola bilir, amma esas qıymetlerimiz aynı: insan merkezlilik, demokratiya. Eminim ki, biz umumiy hususiyetlerge irişe bilecekmiz.