Qırım Yuqarı Şurasında «Ukrainanıñ devlet etnik milliy siyaseti mevhumı aqqında» qanunınıñ eki leyhası muzakere etildi

29 Mayıs 2012

2012 senesi mayıs 29-da olıp keçken Qırım Yuqarı Şurasında Qırım Yuqarı Şurası reisiniñ uzurındaki İnsan telükesizligi ve inkişafı boyunca keñeşniñ toplaşuvını Qırım parlamentiniñ başı Vladimir Konstantinov alıp bardı.

Onda “Ukrainanıñ devlet etnik milliy siyaseti mevhumı aqqında” qanunınıñ eki leyhası muzakere etildi.

Birinci leyhanıñ müellifi Ukraina halq deputatı, Qırımtatar halqı Meclisiniñ reisi Mustafa Cemilev öz leyhasını cemaat arasında muzakere etilgen soñ 2012 senesi mart 7-de Ukraina parlamentine avale etti. Ekinci leyha ise Ukraina Nazirler kabineti tarafından azırlanıp, Yuqarı Rada muzakeresine mart 12 künü taqdim etilgen.

Keñeş toplaşuvında bulunğan Meclis reisi, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilev onıñ iştirakçilerine şunı hatırlattı ki, yanvar 11 künü Ukraina Yuqarı Şurasında “Ukrainanıñ etnik milliy siyaseti: yutuq ve istiqballer” mevzusında parlament diñlevleri ötkerilip, olarnıñ neticeleri boyunca Ukrainada etnik siyaseti köntseptsiyasını qabul etmek zarurlığına ait tevsiyeler qabul etilgen edi. Mustafa Cemilev bunıñ kibi de “Ukrainanıñ devlet etnik milliy siyaseti mevhumı aqqında” qanunınıñ leyhası ta 2005 senesi o zaman Ukraina halq deputatı Refat Çubarov tarafından Ukrainanıñ yetekçi mütehassıslarınen birlikte azırlanğanını qayd etti.

“Biz eki leyhanı teñeştirip, şunı qayd etmege ister edik ki, mezkür leyhalarnıñ ekisinde de emiyetli bir qarama-qarşılıq yoqtır. Menim leyham etnik milliy siyaset meselesini konkretleştire ve kenişlete, – devam etti M. Cemilev. – Bu munasebetnen Ukraina Prezidentiniñ Memuriyeti işçi gruppanı tizip, eki leyha esasında Ukraina parlamenti kün tertibine kirsetilecek bir leyha işlemekni teklif etti”.

Leyha müelliflerden biri olğan, Meclis reisiniñ birinci muavini, Qırım Yuqarı Şurasınıñ deputatı Refat Çubarov “devletniñ etnik milliy siyasetini mükemmelleştirmeden cemiyette insan ve halqlarnıñ aqlarını qorçalamaq mürekkeptir”, dedi. Etnik milliy siyaset meselesi soñuna yetkizilmegeniniñ açıq misali keçenlerde “Devletniñ til siyaseti esasları aqqında” qanunnıñ muzakere ve qabul etilmesi oldı. Çünki onda til meselesiniñ çezimine farqlı yollar teklif etile.

Çubarovnıñ aytqanına köre, Ukraina devlet etnik milliy siyasetniñ mevhumı – bu etnik siyasiy saada devletniñ yönelişidir. Mevhumnıñ vazifesi esas printsipler – uquqiy, teşkiliy ve finans printsiplerni belgilevdir.

Refat Çubarov toplaşuv iştirakçileriniñ diqqatını M. Cemilevniñ leyhasında ıstılalarnıñ manası açıqlana. Meselâ Ukraina Anayasasında da rastkelgen “devlet etnik milliy siyaset”, “devlet etnik milliy siyasetniñ obyektleri”, “etnik cemiyet”, “milliy azlıq”, “tamır halq”, “etnik gruppa”, “repatriantlar”, “milliy-medeniy muhtariyet” kibi ıstılalar añlatıla.

“Bu munasebetnen M. Cemilev tarafından muzakerege berilgen leyhada uquq ıstılalarnıñ manası açıp kösterile Şunı da qayd etmek lâzim ki, er eki leyhada da Ukraina qanunşınaslığında birinci kere “tamır halqlar” ıstılasınıñ açıqlaması berile. Refat Çubarov qanun leyhasınıñ bütün bölüklerini ve amelge keçirüv printsiplerini tezis şekilinde talil eterek, şulardan biri Ukrainanıñ “Milliy mensüpligi boyunca sürgün etilgen şahıslarnıñ aqlarını ğayrıdan tiklev aqqında”, “Ukrainanıñ tamır halqları aqqında”, “Qırımtatar halqınıñ statusı aqqında” qanunlarınıñ qabul etilmesidir, deti.

Keñeş toplaşuvınıñ neticelerine köre Refat Çubarov eki leyhanı da Qanunşınaslıq teşebbüsler merkezine taqdim etip, uquq ve qanun saalarında çalışqan mütehassıslarnıñ iştirakinde munaqaşanı devam etmek teklifinde bulundı.

Refat Çubarovnıñ çıqışından soñ devam etken muzakere ekpertlerniñ toplaşuv kün tertibine farqlı munasebetlerini numayış etti. Cümleden, bulunğanlarnıñ bir sırası eki leyhanıñ da qabul etilmesine kesen-kes qarşı çıqıp, sebep olaraq ukrain cemiyetine menfiy tesir etecegi ve narazılıq dalğasınıñ köterilmesini kösterdiler. Aynı zamanda qırımlı tarihçılar ve siyasetşınaslar buña qarşı esaslı deliller ketirip, “Ukrainanıñ devlet etnik milliy siyasetiniñ mevhumı” qanunı Ukraina kibi çoqmilletli devlet içinde endi çoqtan qabul etilmesi zarurlığını ayttılar.

Toplaşuv neticelerine yekün çekken parlament reisi V. Konstantinov Keñeş azalarınıñ eki leyha boyunca tevsiye ve muzakere neticelerini azırlavnen oğraşacaq İşçi gruppanı meydanğa ketirmek ve iş neticelerini soñra Ukraina halq deputatı Böris Deyç reisligindeki Qırım Muhtar Cumhuriyeti meseleleri boyunca Muvakqat mahsus komissiyağa yollamaq teklifine qoltuttı