Meclis – İİTa: “Qırım – islâm dinini kütken qırımtatar halqınıñ vatanıdır ve Ukrayinanıñ ayırılmaz parçasıdır”

21.06.2025

İlk yaz ayınıñ 21-nde İstanbulda İslâm İşbirligi Teşkilâtınıñ (İİT) Tış işler nazirleri Şurasınıñ 51-inci sessiyası başlana.

2025 senesine qadar İİTnıñ 57 aza devletinden ibarettir, olar Asiya, Afrika, Yaqın Şarqta, Avropa ve Latin Amerikasından. İİT –Birleşken Milletler Teşkilâtından soñ ekinci eñ büyük halqara teşkilâttır.

Belli olğanı kibi, İİTnıñ Tış işler nazirleri Şurasınıñ 51-inci sessiyasınıñ kün tertibinde Yaqın Şarqta (Felestin-İsrail-İran) kerginleşken zıddiyet, dünyada musulman azlıqlarına basqı artması (Çinde Uyğurlarınıñ taqip etilmesi, Myanmadaki Rohinca), dünya iqtisadiyatınıñ kerginleşüvi, iklim deñişmesiniñ bozucı aqibetleri ve ilâhrenen bağlı meseleler prioritet olacaq.

Havfsızlıq ve istiqrar cian buhranınıñ muzakeresi çerçivesinde Rusiye-Ukrayina cenkiniñ bazı hususiyetleri köterilecegi beklenile, çünki İİTnıñ aza memleketleri barışıqqa irişmek içün yardım berüv ve aralaştıruv rolüni oynamağa tırışalar.

İİTnıñ Tış işler nazirler şurasınıñ sessiyasında davet etilgen musafirler olaraq Ukrayina halq mebusı, qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev ve Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov iştirak etecekler.

İlk yaz ayınıñ 19-nda Qırımtatar Milliy Meclisi İİTnıñ Tış işler nazirleri Şurasınıñ 51-inci sessiyasına mahsus Beyanatnen muracaat etti, beyanatta insan aqları vaziyeti ve Rusiye Federatsiyası tarafından işğal etilgen Qırımda qırımtatar halqınıñ aqlarınen bağlı vaziyet aqqında aytıla ve İİTnıñ aza devletlerine muracaat ete:

– halqara seviyede tanılğan sıñırlar çerçivesinde Ukrayinanıñ topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenilmesine yardım etmege;

– Ukrayinağa qol tutuv ve Rusiye Federatsiyasına tecavuzcı devlet olaraq bütün mümkün arbiy, sanktsiya, siyasiy-diplomatik ve iqtisadiy mehanizmlerini qullanıp, basqı quvetleştirmege;

– vaqtınca işğal etilgen Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeerinde insan aqları ve tamır qırımtatar halqınıñ aqları bozulğanınıñ bütün adiselerine faal ve tez cevap bermege, musulmanlarğa qarşı taqiplerni takbih etmege ve qanunsız azatlıqtan marum etilgen ve/ya da siyasiy sebeplerden açılğan cinaiy davalar boyunca taqip etilgen Ukrayina vatandaşlarınıñ acele azat etilmesini talap etmege;

– Rusiye Federatsiyasından Qırımtatar Milliy Meclisini açırıcı teşkilât olaraq ilân etüv ve faaliyetini yasaq etüv qararını lâğu etmesini talap etmege;

– Ukraina topraq bütünligi ve devlet suverenitetiniñ ğayrıdan tiklenilmesine yardım etmek maqsadınen ükümet ve parlament seviyelerinde Halqara Qırım platforması çerçivesinde tedbirlerde doğrudan-doğru iştirak etmege.

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ beyanatında “tamır qırımtatar halqınıñ qorçalavı ve onıñ ayırılmaz aqlarınıñ temin etilmesi, şu cümleden mustaqil Ukrayina devleti terkibinde öz-özüni belgilev aqqınıñ temin etilmesi içün birdemlik musulman ümmetiniñ quvetli sesi” olacağına ümüt bildirildi. Beyanatnıñ metnini aşağıda oqumaq mümkün.

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ

İslâm İşbirligi Teşkilâtınıñ

Tış işler nazirleri Şurasınıñ 51-inci sessiyasına

BEYANATI

İslâm İşbirligi Teşkilâtınıñ ürmetli Tış işler nazirleri.

Vekâletli qardaş musulman halqlarınıñ vekilleri.

Tamır qırımtatar halqınıñ yuqarı vekâletli organı, Qırımtatar Milliy Meclisi, İslâm İşbirligi Teşkilâtınıñ Tış işler nazirleri Şurasınıñ 51-inci sessiyasınıñ iştirakçilerini hayırlay ve aza devletleriniñ halqlarınıñ varlığına semereli işni ve bütün insanlarğa abadanlıqnı tiley.

Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı silâlı istilâsı on ekinci yıl devam ete, o, 2014 senesi kiçik-saban ayları arasında Ukrayinanıñ halqara seviyede tanılğan sıñırlarında, topraq suvlarınen beraber, Ukrayinanıñ ayırılmaz bir parçası olğan Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeriniñ Rusiye Federatsiyasınıñ vaqtınca işğali ve ilhaqınen başlandı.

2014 senesi saban ayınıñ 15-nde, Rusiye tarafından işğal etilgen Qırım yarımadasından, Qırımtatar Milliy Meclisi İslâm İşbirligi Teşkilâtına muracaat etip, Rusiye ordularınıñ Qırımğa istilâsınen bağlı vaqialar, eki milliondan ziyade ealisi, hususan, İslâm dini olğan ukrayin ve qırımtatar halqı içün global gumanitar felâketke çevirile bilecegini bildirdi.

Qayd etmek kerek ki, o vaqıt Rusiye tarafından Ukrayina topraq bütünliginiñ bozuluvınen bağlı tahmin etilgen ve halqara teşkilâtlar tarafından tenbiletilgen ve bizim keanet etkenimiz sarsıntı ve telükeler, Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ vaqtınca işğali başlağanınen deşetli kerçek oldı.

Rusiye, Qırımnı – islâm dinini kütken tamır qırımtatar halqınıñ tarihiy toprağını – RFnıñ Ukrayinanıñ qalğan qısmına tolu miqyaslı istilâsı içün arbiy meydanğa çevirdi, onıñ askeriyleştirilmesi ise bütün Qara deñiz bölgesi memleketleri içün telüke yarata.

2014 senesi Rusiyeniñ Qırım yarımadasını vaqtınca işğal etkeninden berli, Şarqiy Avropanıñ islâm mirasını şekillendirüvde büyük isse qoşqan qırımtatar halqı, Moskvanıñ emrinen yapılğan siyasiy repressiyalar ve taqiplerniñ esas noqtası oldı.

Qırımnıñ 250-den çoq sakini, çoqusı qırımtatar, “aşırıcılıq”, “terrorist”, “diversant” ve ilâhre olaraq apiske alındı.

Vaqtınca işğal etilgen Qırımda Rusiye işğalli memuriyeti tarafından yapılğan cinayetler – siyasiy repressiyalar, camiler ve musulmanlarnıñ evlerinde tintüvler, apis cezaları, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faaliyetiniñ yasaq etilmesi, qavmiy ve diniy alâmetler boyunca taqip, ruslaştırma, assimilâtsiya, yarımada ealisiniñ demografik terkibiniñ deñiştirilmesi – tamır qırımtatar halqınıñ yoq etilmesine doğrultılğan, onıñ barlığı Rusiye Federatsiyasınıñ Qırım yarımadasına mahsus aqları aqqında yalancı iddialarını yoq ete.

Rusiyeniñ Qırımnı on eki yıl devamında vaqtınca işğali neticesinde Qırım qorqu toprağına çevirildi, anda:

– söz serbestligi yoq: insanlarnıñ meselelerini obyektiv şekilde aydınlatmağa tırışqan jurnalistler taqip etile ya da sürgünlikte çalışmağa mecbur etile;

– tamır qırımtatar halqınıñ yuqarı temsil organı olğan Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faaliyeti aşırıcı olaraq tanıldı ve yasaq etildi. Qırımtatar Milliy Qurultayı ve onıñ tarafından teşkil etilgen organlarınıñ faaliyetini toqtatıldı;

– Rusiye işğalli memuriyeti tarafından nezaret etilmegen içtimaiy, medeniy ve tasil teşebbüsleri bastırıla ya da “aşırıcı” olaraq tanıla;

Hususan, Rusiyeniñ vaqtınca işğal etilgen Qırımnı islâm ritorikasını qullanıp, musulman dünyasında tesirini arttırmaq içün bir platforma olaraq qullanmaq ıntıluvları tsiniktir. Kerçekten de, Rusiye işğalli memuriyetiniñ Qırımdaki bütün areketleri, şu cümleden qırımtatarlar içün “qayğı” olaraq körüngen areketler de, kerçekten qırımtatarlarnıñ milliy, til, medeniy, diniy kimligini yoq etmek ve olarnıñ kollektiv hatıralarını yoq etmek maqsadınen yapılğan.

Bu arada Ukrayinada İslâmnıñ teren tarihiy tamırları bar. Biñ yıldan ziyade evel Qırımdaki zemaneviy Ukrayina toprağında ilk musulman cemiyetleri peyda oldı. Qırımtatarlar, Qırımnıñ tamır halqı olaraq, asırlar devamında islâm ananelerini, medeniyetini, tasilini, yazısını ve sanatını saqlap qaldılar. Ukrayina bu mirasnı tanıdı ve musulmanlarnıñ diniy serbestligini qanun boyunca temin etti.

Ürmetli qardaşlarımız!

İslâm İşbirligi Teşkilâtınıñ Tış işler nazirleri Şurasınıñ 51-inci sessiyasında bütün dünyağa bağlı olğan, halqlarnıñ, suveren ve mustaqil devletlerniñ barlığına telüke yaratqan ve çezilmesi içün bütün devletlerniñ idare etilgen işdeşligine muhtac olğan global çağıruvlar muzakere etilecek. 

Böyle çağıruvlar arasında, elbette, 2014 senesi saban ayında Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeriniñ vaqtınca işğali ve ilhaqınen başlanğan Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı istilâcı cenki de bar.

Qırımtatar Milliy Meclisi bildire ki, Rusiyeniñ Ukraiynağa qarşı silâlı tecavuzını toqtatmaq, Ukrayina ve Avropa içün umumiy, adaletli ve devamlı barışıqnı tiklemek içün tek qanuniy yol – Qırım ve Ukrayinanıñ diger vaqtınca işğal etilgen topraqlarınıñ işğalden azat etilmesi ve Ukrayinanıñ topraq bütünliginiñ halqara seviyede tanılğan sıñırlarında, şu cümleden topraq suvlarında ğayrıdan tiklenmesidir. Er angi başqa variant insanlarnıñ, şu cümleden tamır qırımtatar halqınıñ, temel aqları bozulğanı sebebinden çekken azapları felâketli ola bilecek neticelerge ketire.

Şunıñ içün Qırımtatar Milliy Meclisi İslâm İşbirligi Teşkilâtınıñ aza devletlerine muracaat ete:

– Ukrayina topraq bütünliginiñ halqara seviyede tanılğan sıñırları, şu cümleden Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeriniñ ğayrıdan tiklenmesine yardım etmege,

– Rusiye tarafından Ukrayinağa qarşı silâlı tecavuznı toqtatmaq, halqara uquqnıñ umumiy tanılğan printsip ve qaidelerini bozmaq ve halqara toplulıqnıñ talaplarını yerine ketirmek, şu cümleden, Ukrayinanıñ devlet suverenitetini onıñ halqara seviyede tanılğan sıñırında, topraq suvlarınen beraber, ğayrıdan tiklemek maqsadınen, bütün mümkün arbiy, sanktsiya, siyasiy-diplomatik ve iqtisadiy mehanizmlerini qullanıp, Ukrayinağa qol tutuvını ve Rusiye Federatsiyasına tecavuz etken devlet olaraq basqını quvetleştirmege,

– vaqtınca işğal etilgen Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeerinde insan aqları ve tamır qırımtatar halqınıñ aqları bozulğan bütün adiselerge faal sürette ve tez cevap bermege, musulmanlarnıñ taqip etilüvini takbih etmege ve qanunsız azatlıqtan marum etilgen ve/ya da siyasiy sebeplerden açılğan cinaiy davalar sebebinden taqip etilgen Ukrayina vatandaşlarınıñ acele azat etilmesini talap etmege,

– Rusiye Federatsiyasından Qırımtatar Milliy Meclisini açırıcı teşkilât olaraq tanıp, onıñ faaliyetini yasaq etüv qararını lâğu etmesini, Meclis reberleri ve azalarına Qırımğa kiriş yasağını lâğu etmesini, olarğa ğıyabiy şekilde çıqarılğan ükümlerni lâğu etmesini ve tamır qırımtatar halqınıñ temsilcilik institutlarını saqlap qalmaq aqqından marum qaldırğan tedbirlerni amelge keçirmekten vazgeçmesini talap etmege,

– Halqara Qırım platforması çerçivesinde ükümet ve parlament seviyelerinde Ukrayina topraq bütünliginiñ ve Rusiye Federatsiyası tarafından vaqtınca işğal etilgen Ukrayina toprağı üzerinde devlet suverenitetiniñ ğayrıdan tiklenilmesine yardım etmek maqsadınen keçirilgen tedbirlerde doğrudan-doğru iştirak etmege, ve olarnıñ ğayrıdan tiklenilmesine yol Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeriniñ vaqtınca işğalden azat etilmesinen bağlı olğanını añlamağa.

Qırımtatar Milliy Meclisi tamır qırımtatar halqınıñ qorçalavı ve onıñ ayırılmaz aqlarınıñ temin etilmesi, şu cümleden mustaqil Ukrayina devleti terkibinde öz muqadderatını belgilev aqqınıñ temin etilmesi içün musulman ümmetiniñ küçlü bir sesine ümüt besley.

Adalet ve barışıq içün küreşken er kesni Allah hayırlasın!

Qırım – İslâm dinini kütken qırımtatar halqınıñ vatanıdır, sınırları ve topraq suvları halqara seviyede tanılğan Ukrayinanıñ toprağınıñ ayırılmaz parçasıdır.

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ Başı

Refat Çubarov

2025 senesi ilk yaz ayınıñ 19-ı 

Kıyv ş.