Halqara insan aqları künü munasebetinen Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisiniñ beyanatı

10 December 2024

Birleşken Milletlerniñ Baş Assambleyasınıñ 1948 senesi ilk qış ayınıñ 10-da qabul etkeni İnsan aqlarını umumiy beyannamesi, insan tarihında insan aqlarınıñ qorçalanmaq kerekligini ilân etken ilk vesiqa oldı.

İnsan aqlarınıñ umumiy beyannamesini qabul etkende, BMniñ aza devletleri, onıñ ömürge keçirilmesi insaniyetni cenk belâlarından qorçalamağa, insan aqlarınıñ esaslarına olğan işançnı tasdıqlamağa, devletler ve halqlar arasında ürmet ve adalet, halqara uquq printsiplerine riayet etüv esasında dostluq munasebetlerini inkişaf etmege yardım etecegini belley ediler.

İnsan aqları umumiy beyannamesiniñ şartlarına riayet etken devletler cemiyetlerinde insan aqlarını qorçalavda büyük ilerlemelerge irişken olsalar da, insanlıq insan aqları ve halqlarnıñ aqlarını qorçalav içün global seviyede semereli bir sistema qurıp olamadı.

Halqara teşkilâtlar, şu cümleden BM, OSCE, Avropa Şurası ve başqaları, 2014 senesi kiçik ayda Rusiye ordularınıñ Qırım işğaline yol bermemege tırışıp, Rusiyeniñ tamır qırımtatar halqına qarşı repressiya ve taqiplerini toqtatıp olamaylar.

Qırımda on birinci yıldır Rusiye işğalli akimiyeti organları Qırım sakinleri olğan Ukraina vatandaşlarına qarşı makeme ögünden maküm etüv, hırsızlav, zorbalıqnen ğayıp etüv, siyasiy sebeplernen taqip etüv, diskriminatsiya, qorquzuv, istisna tevqif ve apiske aluv, işkence ve sert yanaşuvlar, şu cümleden şaatlıq almaq maqsadınen, psihiatrik hastahanege yerleştirüv, Qırımdan Rusiye Federatsiyasına mecburiy köçürüv, söz serbestligi, din ya da işanç serbestligi, birleşüv serbestligi ve barışıq toplaşuv aqqınen bağlı başqa esas serbestliklerniñ bozuluvına yol berdi.

Rusiye işğalli akimiyeti Birleşken Milletlerniñ Halqara makemesiniñ tamır qırımtatar halqınıñ yekâne vekâletli temsil organı olğan Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faaliyetini yasaq etüv qararını amelge keçirmey. Qırımtatar matbuat vastalarınıñ, hususan balalar içün neşirlerniñ taqip etilüvi quvetleştirile.

Halqara insan aqları kününde şunı bildirmege lâyıq körem:

– halqara teşkilâtlarnıñ faaliyetinde halqara uquqnıñ esasları ve qaidelerini temin etüv ve qorçalavnıñ semereli mehanizmleri qurulmasa, insan aqları ve halqlarnıñ aqlarına global seviyede riayet etilmesi imkânsız olur;

– yalıñız Qırımnıñ Rusiye işğalinden azat etilmesi ve yarımadanıñ Ukraina devletiniñ uquqiy alanına qaytarılması, Qırımnıñ şimdiki statusınıñ tamır qırımtatar halqınıñ Ukraina terkibinde öz-özüni belgilev aqqı esasında milliy-topraq muhtariyetine çevirilmesi insan aqları ve serbestliklerine, qırımtatar halqınıñ kollektiv aqlarına riayet etilmesini ğayrıdan tiklemege imkân berecek;

– Qırım tamır qırımtatar halqınıñ vatanı ve Ukraina devletiniñ ayırılmaz parçasıdır. Qırım yarımadasınıñ topraq mensüpligi, onıñ uquqiy statusı, siyasiy, iqtisadiy, içtimaiy, medeniy ayatınıñ teşkil etilmesi boyunca iç bir qarar tamır qırımtatar halqınıñ iradesi ve Ukraina devletiniñ razılığı olmadan qabul etilmemek kerek.

Refat Çubarov

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi

2024 senesi ilk qış ayınıñ 10-u

Kıyiv ş.