Ukrpoçta mektüp zarflarında belli qırımtatar şairi, tarihçi, filolog Amdi Giraybaynıñ resimini qoydı

25 Dekabr 2011

“Ukrpoçta” (UDPPZ “Ukrpoşta”) adlı Ukrain devlet poçta alâqalar müessisesi bu künlerde mektüp zarflarında belli qırımtatar şairi, tarihçi, filolog Amdi Giraybaynıñ resimini qoydı.

Mektüp zarfında onıñ resimi ve yaşağan yılları yani “Amdі Gіraybay. 1901-1930” kibi yazılar bar. “Ukrpoçta” bergen malütqa binayen mektüp zarflarnıñ nushası 577 000 sayısındadır.

ressam: Gennadiy Zadniprânıy.

Çıqış vaqtı: aprel 2011s.

Spravka içün:

Amdi Giraybay (Abdulahat Lâtifov) 1901 sene fevral 14 künü Kefe uyezdiniñ Yeñi-Qale (Yañısala) köyünde (diger malümatlarğa köre, Qarasuvbazarnıñ Yıldırım maallesinde) ülema qorantasında dünyağa keldi. 1910 senesi Qarasuvbazarnıñ iptidaiy mektepni bitire. 1917 senesi Aqmescitte açılğan ruşdiye mektebine oqumağa kire, lâkin vatandaşlar cenki başlanğanı içün tasilini devam ettirip olamay. 1921 senesi rabfakqa oqumağa kirgen A.Giraybay, maddiy qıyınlıqları sebebinden oquvını taşlap, Millet işleri komissarlığında çalışmağa mecbur ola.

1922 senesi Qırım Topraq İstisal Şirketine çalışa. Aynı zamanda qırımtatar darulfunun talebeleri şirketini teşkil etip, onıñ müdiri oldı, Şarq fakulteti studentler cemiyetiniñ reisi olaraq saylandı ve 1923 senesine qadar bu fakultette oquvını devam etti.

Lâkin bu oquvınen qanaatlenmegen A.Giraybay Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ yolbaşçısı Veli İbraimovnıñ yardımınen Cemiyet hayriyeniñ esabına Türkiyege oqumağa kete ve anda İstanbul universitetiniñ filologiya fakultetine kire. Mında üç yıl oquy. Şu vaqıt o, “Qırım tarihı” adlı dissertatsiyasında türkiy halqlarnıñ birdemligi ve umumtürkiy tilge nisbeten olğan ıntıluvlarına dair ğayelerini inkişaf ettire.

1926 senesi noyabr 8-de Qırımğa qaytıp kele ve Yañı elifbe cemiyetinde çalışa, onıñ şiirleri ise gazeta ve mecmularında basılıp tura. O ilki şiirlerini 1913 senesi yazmağa başladı. 1915 senesi onıñ “Öksüz qart Ali”, “Yaz”, “Qış”, “Baar” serlevalı şiirleri dünya yüzüni kördiler. Şairniñ icadı eñ ziyade 1918-1923 seneleri gürledi. Eñ güzel eserlerini de o, ancaq bu devirde yazdı: “Yaş tatarlarğa”, “Cigitke”, “Añma şu künlerni”. Onıñ yazğan eki pyesası da “Eski tatar mektebi” ve “Öksüzler” aynı şu devirge aittirler. Şairniñ şu devirde yazılğan “Keçti endi” ve “İcret” poemalarında Qırımnıñ HVIII asırnıñ soñundaki içtimaiy-siyasiy vaqiaları tasvir olunalar.

Şairniñ “Cigit”, “Aqyar yalısında”, “Ant etkenmen aytaman”, “Tañda”, “Qarasuv” milletni qorçalav mevzularında yaşlıqnı küreşke davet etici; “Zavallı tatar qızı”, “Talaq” halqımıznıñ ayatındaki bazı eskirgen adetlerni ifade etken kibi eserleri qırımtatar edebiyatında müim yerini teşkil eteler.

1928 senesi icadınıñ qaynaq vaqıtında istidatlı şair milletçilikte qabaatlanıp GPU hadimleri tarafından yaqalandı ve 1930 senesi sentâbr 13-te Moskvada “Butırka” apshanesinde vahşiycesine öldürildi. 1991 senesi aprel 17-de aqlandı.