Qurulacaq evniñ temeli qaviy olmalı

21 Yanvar 2012

(Yigirmi bir yıl evelsi keçirilgen «Referendum» boyunca tüşünceler)

1991 senesi yanvar 20 künü umumqırım referendumı keçirilip, saylavcılarğa “Siz SSSR subyektı ve İttifaq muqavelesi iştirakçisi olğan Qırım Muhtar Sovet Sotsialist Cumhuriyetiniñ ğayrıdan tiklenilgenini isteysiñizmi?” degen sualge cevaplanmaları teklif etilgen edi.

Añlaşıla ki, referendumdan evel kommunist ve sovet qurumları tarafından teminlengen büyük teşviqat alıp barıldı. Moskva ve onıñ siyasetini Qırımda devam etkenler özleriniñ aqiqiy maqsadlarını gizlemediler. Yani qırımtatarlar öz Vatanlarına kütleviy sürette qaytıp başlağanlarında Qırımnıñ milliy-territorial mensüpligi boyunca ğayrıdan tiklenilmesine iç yol bermemek ve bunıñnen Moskvağa kelecekte de Ukrainanı öz nezareti altında tutmaqnı devam ettirmek imkânlarını yaratmaq.

Demek, ille 1991 senesi yanvar 20 referedumında Qırım muhtariyatını ğayrıdan tiklemek içün sahte esaslar qoyuldı. Qırım muhtariyatını ğayrıdan tiklemek içün yekâne uquqiy esas olğan qırımtatar halqınıñ öz –ozüni belgilev aqqından ve yarımadanıñ çoqmilletli ealisini birleştirmek maqsadından kelip çıqmaq yerine o zamanki siyasetçiler Qırımda qırımtatarlar sürgünliginden soñ yerleşken ve çoqluqnı teşkil etken yalıñız ruslarnıñ istegini köz ögüne alıp, başqa yolnı seçtiler.

Aqılıñızda olsa, 1991 senesi yanvar 20 referendumı keçirilgen vaqıtta esas qısmı daa sürgünlik yerlerinde olğan qırımtatar halqı öz toprağınıñ taqdiri al etilgen bu aktsiyada iştirak etip olamadı. Referendum teşkilâtçılarınıñ da meramı asılında şu edi.

O vaqıtta Qırımğa qaytıp yetiştirgen 60-70 biñ qırımtatarı ise akimlerniñ pis niyetlerini faş etkenleri alda referendumğa boykot ilân ettiler. Qırımtatar halqı milliy areketi teşkilâtınıñ ve halq arasında belli insanlarnıñ aktiv faaliyeti sayesinde olğan qırımtatarlarnıñ böyle birdem areketini referendum teşkilâtçıları da açıqtan-açıq tanımağa mecbur oldılar.

Amma, o zamanki Moskva ve Kiyevdeki resmiy adamlar qırımtatarlarnıñ öz Vatanına qaytmasına keder etmek niyetinde daa bir sed çekmege pek aşıqtılar. Ve bunıñ içün de 1991 senesi fevral 12-de Ukraina SSR “Qırım Muhtar Sovet Sotsialist Cumhuriyetini ğayrıdan tiklev aqqında” Qanunnı qabul etti.

Böyleliknen, Qırım statusını tesis etüvnen qırımtatar halqını Ukraina çerçivesinde öz-özüni belgilev uquqından marum eterek Ukraina devleti “ağırmağan başına yavluq bağladı” yani Rusiye kendi tışqı siyasiy ve iqtisadiy menfaatlarını ögge sürüvde Ukrainağa tesir etüv aletini elde etti.

Söz sırası, solñki vaqıtta yerli siyasiy marginallarnıñ 1992 senesindeki Qırım Anayasasını qaytarmaq oğrundaki areketleri Kiyev ve Moskva özara munasebetleriniñ iñqırazı yañı siyasiy tüs alabilmesinden delâlet bere.

Belli ki, ev qurmazdan evel onıñ qaviy temelini qoymalı. Eger biz Qırım evi aqqında söz yürütirkenmiz, şübesiz onıñ temelini qırımtatar halqınıñ öz-özüni belgilev uquqı teşkil etmeli.

Böyle yanaşuv temin etilse – yarımadanıñ çeçeklenmesine imkân yaratılır, onıñ sakinleri arasında biri-birilerine işanç ve sevgi artar, Qırım meselesinde Ukrainağa tıştan basqığa yol qalmaz.

Refat Çubarov,

Qırımtatar halqı Meclisi reisiniñ birinci muavini,

Qırım Yuqarı Şurasınıñ deputatı.