Qırımnıñ tarihiy paytahtı – Bağçasarayda “La Richesse” müzeyi açıldı

04 Aprel 2011

İyül 2 künü Bağçasarayda Qırım tarihınıñ XIII – XX asırlarına ait bir buçuq biñden ziyade eksponatları olğan “La Richesse” müzeyi tantanalı sürette açıldı. Zıncırlı medrese kompleksiniñ yanında HH asırnıñ başında İsmail Gaspralı tarafından qurulğan yañı binada yerleşken bu müzeyniñ esasçısı al-azırda Frantsiyada yaşağan qırımtatarı Gülliver Altındır.

Qırım musulmanlarınıñ Müftisi acı Emirali Ablayevniñ duasınen açılğan bu tedbir iştirakçilerini selâmlağan Qırımtatar halqı Meclisiniñ reisi Mustafa Cemilev ve Bağçasaray rayon devlet memuriyetiniñ başı İlmi Ümerov müzeyniñ saibi Güliver Altın ile beraber kirişte bağlanğan ananeviy qırmızı şeritni kestiler ve tantanağa kelgen musafirlerni içeri davet ettiler. Bütün Qırım içün büyük bir vaqia olğan merasimde Gülliver Altın ve müzey ilmiy-tedqiqat laboratoriyasınıñ müdiri Nariman Abdulvaap müzeyniñ yedi salonını taqdim ettiler.

Müzeyniñ birinci zalı Qırım toponimikasına bağışlanıp, qırımtatar topografı Ahmed Qırımiyniñ adını taşımaqta. Zalnıñ ekspozitsiyasında 1552 – 1942 senelerge ait 100-den ziyade Qırım haritaları bulunıp, olarnıñ tek ekisi köçürme olıp, qalğan epsi asıl nushalardır. “Devlet” dep adlandırılğan ekinci zal Qırım hanlığınıñ tarihını aks ettire. Mında hanlarnı tavsirlegen gravüralar, o devirde neşir etilgen kitaplar, hanlarnıñ mektüpleri, ferman ve yarlıqlarını körmek mümkün. Üçünci zal ise Qırımnıñ 18-19 asırlardaki tarihını, yani devletçilikni ğayıp etüv ve Qırımnıñ Rusiye tarafından zapt etilüv devirini qavrap almaqta. Dörtünci zalda alman askerleri 1941-1944 seneleri Qırımda çıqarğan fotoresimler numayış etile. Mezkür kollektsiya 500-den ziyade resimden ibaret olaraq, daima yañılanacaq ve toldurılacaq.

Beşinci zalda belli qırımtatar ressamı Rustem Eminovnıñ sürgünlik mevzusında yaratqan “Unutma” türkümi sergilene. Güliver Altınnıñ aytqanına köre Sürgünlik devirine ait iç bir fotovesiqa olmağanı alda, Rustem Eminovnıñ eserleri o facianıñ deşetini olğanı kibi aks ettireler. “Larişes” müzeyiniñ altıncı zalı Qırımnıñ dülberligi, tılsımlı manzarasını numayış ete. Mında istidatlı qırımtatar ressamı Nuri Yaqubovnıñ 20 yıl devamında yaratılğan resimleri numayış etilmekte. Yedinci zalda zemaneviy qırımtatar ressamlarınıñ çeşit janrlarda yapılğan eserleri yerleştirilgen. Soñki eki zalnıñ sergileri daima deñiştirilip turacaq.

Milliy Meclis reisi Mustafa Cemilev, Bağçasaray rayon devlet memuriyetiniñ başı İlmiy Ümerov, Bağçasaray regional meclisiniñ reisi Ahtem Çiygoz, Bağçasaray tarihiy-medeniy zapovedniginiñ müdiri Yevgeniy Petrov, Amerikada yaşağan milliy areket iştirakçisi Fikret Yurter “La Richesse” müzeyiniñ saibini bu vaqia ile hayırlap, milliy tarih ve medeniyet oğrundaki hızmetleri içün teşekkür bildirdiler. Milliy Meclis reisiniñ aytqanına köre Qırım tarihınıñ müzeyi açılmasınıñ emiyeti qırımtatar halqınıñ ayatında pek büyüktir. “Müzeyde taqdim etilgen eksponatlarnı diqqat ile ögrenirkenmiz, halqımıznıñ tarihı ne qadar zengin olğanını ve bu tarihnı tamamile yoq etmege tırışqanlarını köremiz”, – dedi M.Cemilev.

Meclisniñ başı şunı da qayd etti ki, müzeyniñ saibi Güliver Altın öz vatanından uzaqta yaşağanı alda halqınıñ tarihı ve medeniyetini ciddiy ögrene ve İnternet vastasınen 35 memleketten Qırımğa ait eskponatlarnı şahsiy paralarına satın ala. Bu – böyle usulnen tertip etiilgen dünyada yekâne müzeydir. Mustafa Cemilev Gülliver Altınnı Qırımtatar halqınıñ Meclisi adından alğışlayaraq, onıñ adımına ulu mütefekkir İsmail Gaspralınıñ “Halqıña yardım etmek isteseñ, qoluñdan kelgenini yap” degen sözleri ile büyük qıymet kesti.

Güliver Altını munasip ilk adımı ile hayırlağan Bağçasaray tarihiy-medeniy zapovedniginiñ müdiri Yevgeniy Petrov açılğan işbu müzey ileride amelge keçirilecek qocaman leyhanıñ başlanğıçıdır, dedi.

Malümat içün:
Qırım tarihınıñ “Larişes” müzeyi Qırım ve qırımtatar halqınıñ XIII – XX asırlardaki tarihına ait bir buçuq biñ eksponattan ibarettir.. “Larişes”niñ kollektsiyası qırımtatarlarnıñ tarihı boyunca eñ nufuzlı cıyıntıqlardan biridir. Müzeyde Qırım ve qırımtatarlarnı XV – XX asırlarda tasvirlegen eñ çoq resim, 1552-1842 senelerge ait haritalar, nadir kitaplar, Qırımnı ekinci cian cenki devirinde aks ettirgen fotoresimler toplanılğandır. Larişes dünyanıñ bütün köşelerinde qırımtatarlarğa ait qıymetli nesnelerni araştıruv boyunca eñ büyük merkez olaraq devlet ve şahsiy kollektsiyalardan satın ala “Larişes” Qırım ve qırımtatar halqınıñ XIII-XX asırlardaki tarihını ögrenüv boyunca ilmiy-tedqiqat merkezidir. Müzeyde qırımlı alimler, yazıcı ve şairlerniñ elyazmaları, Qırım hanlığınıñ vesiqaları bulunğan yerler aqqında unikal malümat mevcuttır. “Larişes”niñ bölünmeleri bütün Qırım boylap çalışmaqta. Müzeyniñ tesisçisi Frantsiya vatandaşı qırımtatarı Güliver Altındır