Halqara Qırım platformasınıñ 5-nci sammitinde Mustafa Cemilevniñ çıqışı

24.09.2025

Bu sene Nyü-Yorkta olıp keçken Halqara Qırım platformasınıñ 5-nci sammitinde qırımtatar halqınıñ lideri, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilevniñ çıqışı (24.09.2025):

Ekselanslar, ürmetli beyler ve hanımefendiler!

Dünyada bir inanç bar – Eger BMTnıñ tribunasında bir tilde laf etilgen olsa, demek, bu til iç bir vaqıt ğayıp olmaz. Men şimdi YUNESKO tarafından ğayıp olmaq telükesi altında olğan tiller cedveline kirsetilgen qırımtatar tilinde laf etecegim. Amma Ukrayina ve prezident Zelenskıy bu tilniñ yoq olmaması içün büyük areketler yapalar.

Birinciden, esas niyetleri, malüm olğanı kibi, Qırım yarımadasını Rus işğalinden qurtarma yollarını qıdırmaq içün teşkil etilgen Qırım Platformasınıñ 5-ci sammitiniñ bütün iştirakçilerini samimiyetnen selâmlaşmağa isteyim.  

Onlarca devletlerniñ reberleri veya temsilcileri bir arağa kelip, Qırım işğalini tanımağanlarını ve iç zaman tanımayacaqlarını, onıñ işgalden qurtarılması içün ep ellerinden kelgenini yapacaqlarını qatiyetle beyan etmeleri Ukrayina ve ayrıca o topraqnıñ tamır halqı içün pek müimdir. 

Men,1944 senesi halqnıñ total sürgünine ve genotsidine oğratılğan ve artından 20-nci asırnıñ eñ zalım rejimlerinden birine qarşı vatanlarına qaytıp kelmek ve insan aqları içün aman-aman yarım asırlıq bir devir içerisinde küreşken Qırımtatar nesliniñ az sayıdaki daa ayatta qalğan temsilcilerinden birisim.

Büyük qıyınlıqlarnı yeñip, bizler öz vatanımızğa qaytmağa, yıqılğan medeniyetimizniñ qalğanlarını tiklemege tek Gorbaçövniñ «perestroykası»nıñ soñki yıllarında, Şuralar Birligi yıqılğan soñ ise, endi mustaqil Ukrayina devletiniñ yardımınen başladıq.

Bu ceryan 2014 senesi kiçik qış ayında bundan 70 yıl evel halqımızğa qarşı genotsid etken devletniñ varisi, yani Rusiye Federatsiyasınıñ askerleri Qırımğa ücum etmesinen toqtatıldı.

Ukrayinanıñ anatopraqlarına doğru daa çoq ilerilemek maqsadınen, Rusiye Qırım yarımadasını tez bir küçlü arbiy bazasına çevirmege başladı. Ve Rus mantığına köre, bu bazanıñ toprağında tek işğalcilerge sadıq insanlar yaşamaq kerek olğanı sebebinden, büyük basqılarğa birinci olaraq tamır halqı ve qavmiy Ukrayinler oğratıldılar.

Söz sırası, işğalcilerniñ siyasiy ve diniy sebeplernen basqılarına ve cezalarına oğratılğan (bu sırada, qaçırılğan ve öldürülgen, yaqalanğan, taqiplerge, sorğularğa ve işkencelere oğratılğan) Qırımtatarlarnıñ sayısı nufusqa köre bütün Rusiyedeki repressiyalarğa nisbeten 52 kere ziyade olğanını qayd etmek mümkündir.  

Çeşit qaynaqlarğa köre, işgal başlandığından bu künge qadar endi 50 biñge yaqın Qırımtatarlar (yani nufusnıñ tahminen 15%-i) ve 200 biñge yaqın qavmiy Ukrayinalılar Qırımnı terk etmege mecbur qaldılar. Bu zaman içerisinde Qırımğa köçürilgen Rusiye vatandaşlarınıñ sayısı artıq 1 million adamdan ziyade. 

Qırımtatarlarnıñ öz vatanınıñ terk etmeleri devam etmektesir ve eğer Qırım işgalden qurtarılmazsa yaqın kelecekte o halqnıñ bir millet olaraq yer yüzünden tamamınen yoq olması beklenmek mümkündir.

Demek, bütün Ukrayina içün Qırımnıñ azat etilmesi birinci sırada devletniñ topraq bütünligini pekitmek ve hafsızlığını temin etmek meselesi olsa, Qırımtatar halqı içün bu, millet olaraq yer yüzünde qalmaq veya yoq olmaq meselesidir.

Bugün Ukrayina istilâcı devletke qarşı cenkte öz toprağını qorçalamaq içün, zalım işğalçileiniñ eline tüşken millionlarca vatandaşlarını qurtarmaq içün çoq qan tökmektedir.

​Bu zor zamanlarda bizlerge yardım ellerini uzatqan devletlerge biz çoq minnetdarmız. Olar bu cenk tek Ukrayinağa qarşı degil, aynı zamanda bu cenk bütün dünya qurumına ve medeniyetine qarşı olğanından farqına bardılar. Amma yazıq ki, böyle añlayış dünyanıñ çoq devletinde yeterli qadar degil. 

Bunen beraber, soñki zamalarda bizlerni çoq raatsızlandırğan şey şu ki, bazı bizlerge ittifaqdaş olğan devletlerde sözde  ‘kerçek siyaset’ (Real politic) nazariyesiniñ taraftarları üstün olmağa başladı. Malüm olğanı kibi, bu nazariyege köre, er devlet tek öz iqtisadiyatını ve başqa menfaatlarını tüşünecek, bu menfaatlar oğrunda ise ahlâqiy ve maneviy printsipler, insan aqları ve halqara uquq esabına alınması şart degil eken.

Bu konseptke köre, istilâcı devletniñ planlarına çoq uyğun olğan nasıldır ‘Barışıq anlaşması’nı teklif etmek ve bu ‘añlaşma’ğa köre Qırım yarımadasını ve bir çoq başqa işğal altında olğan Ukrayina toprağını Rus topraqları olaraq tanımağa azır olğanlarını bildirmek de mümkün eken.

Şimdi tahmin etiñiz ki, bu kibi ‘barışıq anlaşması’ planları  Qırımda, başqa işgal altında olğan, ayrıca Rus FSBsiniñ apishanelerinde olğan ve büyük ümütnen Ukrayina devletine ve onıñ ittifaqlarına baqıp turğan vatandaşlarımız nasıl qarşılayacaq.

Bundan da ğayrı, er kes añlay ki, böyle ‘barışıq’ tek daa qanlı cenk içün qısqa bir teneffüs olacaq, çünki askeriy küç qullanması telükesi altında imzalanğan ve halqara uquq normalarına uyğun olğan er türlü añlaşmalar keçersizdir. 

​Yazıq ki, ep Putin rejiminiñ bütün dünyanıñ közü ögünde yapqanı cinayetlerge baqmadan bizim bazı ittifaqdaşlarımız daa şunı añlamadılar – o qanğa susağan istilâcı devletni halqara uquq qanunına, Birleşken Milletler Teşkilâtınıñ temel printsiplerine uyğun olğan tavsiyelerni bermeknen, işgal etkeni başqa devletniñ topraqlarını ediye etmeknen onı susturmaq mümkün degil, ve böyle tavsiyeler bütün dünyağa büyük telüke yaratacaqtır.  

Yeter ki, 1938 senesini hatırlayıq. Malüm olğanı kibi, o zaman Hitlerni memnün etmek ve böyleliknen barışıq temin etmek içün oña Çehoslovakiyanıñ bazı topraqları ediye etilgen edi, amma neticede 2-nci Cian Cenki başlandı. İç olmağanda o cenkte 55 milliondan çoq öldürülgen insannıñ hatırasına böyle hataları tekrarlamayıq.

Qırım Platformasınıñ 5-nci sessiyasınıñ netice añlatuv leyhasında, bilgeniñiz kibi, bu artıq 11 yıldan ziyade devam etken cenkni, tek halqara uquq esasında taraflarnıñ topraq bütünligini temin etmek şartınen toqtatmaq mümkün olğanını qayd etmek kerek. Ümüt etem ki, ep bu sessiyanıñ iştirakçileri teklif etilgen añlatuvnı destekleycekler ve böyleliknen insanlarnıñ qan tökülmesini toqtatmaq yolunda müim bir adım yapqan olacaqmız. 

Diqqatıñız içün sağ oluñuz!