Mustafa Cemilev:«Qırımtatarlarğa Kölesniçenkonıñ qanunı kerek degil»

19 Iyün 2012

“Biz ukrain cemiyetiniñ çeşit qısımlarını biri-birinen daa ziyade çatıştıracaq, memleketni bölecek qanunğa qatiyen qarşımız. Qırımtatarlar özleriniñ inkişafını tek Ukraina devleti çerçivesinde köreler ve, demek, onıñ parçalanmasına doğrultılğan qanunlar asla da bizim menfaatlarımızğa uymay”, – dedi M. Cemilev.

Keçken afta Yuqarı Şura “Devlet til siyasetiniñ printsipleri aqqında” qanun leyhasını birinci oqulışta qabul etken edi. Qanun leyhası regional tiller – yani Ukrainanıñ az sayılı milletleriniñ tilleri qullanılmasınıñ imkânlarını arttıracağı beklenilmekte. Er bir vatandaş bu tillerni devlet işhanelerinde, devlet akimiyet organları ile resmiy qonuşuvlarda serbest qullanuv uquqına malik olacaq. Bu teşebbüske şu qayd etilgen az sayılı halqlarnıñ vekilleri nasıl fikirde olğanını mühbirimiz Qırımtatar halqı Meclisiniñ reisi, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilevden sorap bildi.

– Müelliflerniñ ğayesine köre, “Til siyasetiniñ esasları aqqında” qanun leyhası Ukrainanıñ “küçük” tillerini – cümleden, qırımtatar tilini, qorçalaması kerek. Siziñ fikriñizce, o qırımtatarlar içün aqiqaten faydalı olurmı?

Mustafa Cemilev: – Yoq. Biz, ukrain cemiyetiniñ çeşit qısımlarını biri-birinen daa ziyade çatıştıracaq, devletimizniñ parçalanmasına doğrultılğan qanunğa qarşımız. Qırımtatarlar özleriniñ inkişafını tek Ukraina devleti çerçivesinde köreler ve, demek, onıñ parçalanmasına doğrultılğan qanunlar asla da bizim menfaatlarımızğa uymay. Til aqlarımıznıñ qorçalanmasına kelsek, bizge Anayasada ve diger qanunlarda mevcut uquqlar da yeterlidir. Olarnı tolusınen amelde qullanmaq içün ise qırımtatarlarnı Ukrainada tamır halq olaraq tanımaq kerek.

– Bu qanun leyhası qabul etilse, qırımtatarlar akimiyet organlarına öz ana tilinde muracaat etip, cevap alabilirler. Yaparlarmı – ya da iç kimse bu normanıñ kerçekleşmesine ümüt etmeymi?

– Bundan evel yapıp baqqan ediler. Amelde bunıñ mümkünatı yoqtır. Terciman tapıp, işniñ asılını añlatqance vaqıt keçer ve er angi muracaatnıñ baqılması uzun sürer. Yani böyle yapmaq mümkün, amma amelde elverişli degil.

Leyhanıñ daa bir kederli tarafı bar: qırımtatarlarnıñ oquvını mürekkepleştire. Qırımda böyle vaziyet: genç qırımtatarlar rus tilini andaki ruslardan daa ziyade güzel bileler. Biz, öz nevbetinde, gençlerimiz tek tuvğan qırımtatar tilini degil de, ukrain tilini de menimsemelerini isteymiz.

Çünki kelecekte olar ukrain aliy oquv yurtlarına kirecekler. Biz olarnıñ istiqbalini mında, Ukrainada, ana yurtta köremiz ve şunıñ içün de balalarımıznı Qırımdaki ruslar kibi Moskva ya da Peterburgğa yollamaymız. Amma işbu qanun leyhasında közde tutulğanı kibi, ukrain tilli müitniñ tarlaşqanı sebebinden balalarımıznı ukrain tilinen meraqlandırmamız, oquvğa azırlamamız zor olacaq.

– Ya qırımtatar tilinde tasil vaziyeti nasıl?

– Tabaçnikniñ keçenlerde aytqanına köre qırımtatarlarnıñ ana tilinde tasil almaları içün büyük istiqballer ve imkânlar mevcut eken. Doğrusını aytsam, quru saçmalav. Bütün Qırım boylap qırımtatar tilinde oqutqan faqat on beş mektep bar. Yani, amelde on baladan tek birisi ana tilinde oquyabile.

Şunı hatırlatmalı ki, qanun leyhasını maqullegen Regionlar partiyasından deputat Vasiliy Hara qanun leyhası Ukrainada rum medeniyetiniñ inkişafına yardım etip olamaz, dep saya. Çünki leyha devletimiz içindeki rum milliy toplulıqları içün ananeviy olmağan yañı rum tiline qoltutmaqnı teklif ete.

Viktor Tregubov,
Mustaqil haberler bürosı