Menu 
Mustafa Cemilev Ukraina Devlet bücetiniñ leyhası aqqında
20 Oktâbr 2011
Mustafa Cemilev Yuqarı Şurası minberinden 2012 senesine Ukraina devlet büceti leyhasını tenqidge oğrattı: “Doğrusını söylesem, Ukrainanıñ böyle munasebetini insanlarnı aqaret etüv, dep qabul etmek mümkün”.
Belli ki, 2011 senesi oktâbr 20 künü Ukraina Yuqarı Şurasınıñ açılış toplaşuvında 2012 senesine Ukraina devlet bücetiniñ 2011 senesi sentâbr ayınıñ başında Ukraina Nazirler kabineti tarafından taqdim olunğan leyhası baqılğan edi.
Şunı qayd etmeli ki, 2012 senesine Devlet bücetiniñ leyhası Ukraina Yuqarı Şurasınıñ komitetlerinde baqılğanda Qırımtatar halqı Meclisiniñ reisi, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilev, bunıñ kibi de onıñ meslekdeşleri, Ukraina halq deputatları – Ukraina Yuqarı Şurası Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ meseleleri boyunca muvaqqat mahsus komissiyasınıñ reisi Böris Deyç ve Ukraina Yuqarı Şurasınıñ Bücet meseleleri boyunca komitet reisi Valeriy Baranov özleriniñ yazma şekilde tekliflerini yollap, onda “Ukraina topraqlarından sürgün etilgen qırımtatarlar ve diger millet vekillerini yerleştirüv boyunca tedbirlerni finansirlevni” arttırmaq zarurlığını esasladılar. Lâkin, Ukraina nazirler kabineti vekilleriniñ qandıruvları neticesinde bu teklifler Ukraina Yuqarı Şurası komitetiniñ azaları çoqluq olaraq qarşı rey berdiler ve teklifler qabul olunmadı. Bu alğa bifarq qalıp olamağan Mustafa Cemilev bücet leyhasını qattı tenqidge oğrattı.
Aşağıda biz Ukraina halq deputatı, Meclis reisi Mustafa Cemilevniñ çıqışı ve şu çıqışnıñ kün evelden azırlanılğan, amma vaqıt sıñırlı (3 daqqa) olğanı sebebinden tolusınen seslenidirilmegen metinini diqqatıñızğa avale etemiz.
Ukraina Yuqarı Şurasınıñ reglamentine binaen Ukraina Yuqarı Şurası açılış toplaşuvlarınıñ stenogrammasına Mustafa Cemilev Ukraina Yuqarı Şurasınıñ Kâtibiyetine bergen çıqışınıñ tolu metini kirsetilecek.
UKRAİNA HALQ DEPUTATI, QIRIMTATAR HALQI MECLİSİ REİSİ MUSTAFA CEMİLEV ÇIQIŞINIÑ STENOGRAMMASI
Sayğılı Vladimir Mihayloviç!
Ürmetli zenaatdaşlar!
Belli ki, ukrain devleti özüniñ qanunları ve imzalağan bir sıra halqara añlaşmalarnen SSSR devrinde yüz bergen halqlar sürgünligini cinaiy ve qanunsız dep tanıdı, ve bunıñ kibi de şu halqlarnı qaytaruv ve aqlarını tiklevde yardım bermekni işandırğan edi.
Amma, körüle ki, ne öz qanunları, ne de halqara añlaşmalarnıñ normaları, angilerini ki devlet eda etmek borclu, memleketimizniñ Nazirler Kabineti içün mecburiy degil eken.
Bugünde-bugün Qırımda sürgünlikten qaytqanlarnıñ 300-den ziyade yañı qasabaları olıp, olarnıñ çoqlarında yaşamaq içün eñ adiy şaraitler bile – yani suv, yol, mekteb, tibbiyat müessiseleri, gaz yoqtır. On biñlernen insanlar bu şaraitlerde yaşamağa degil de canlarını saqlamağa tırışalar.
Evelki yıllarda Ukraina Nazirler Kabineti milliy mensüpligine köre sürgün etilip, endi Vatanğa qaytqan insanlarnı yerleştirüvniñ beş yıllıq programmalarını qabul ete ve bunıñnen bağlı tedbirlerge sermiya ayıra edi.
Planlaştırılğan er bir iş akimiyet tarafından soñunace becerilmese de, ögge yılışuv közetile edi. Bilgiñiz içün şunı qayd etmek isteyim ki, sürgünlikten qaytqanlarnı yerleştirüvniñ 2005-2010 senesine programmasına 179 million grivnâ yani 50 fayızı berilmedi.
Ukraina Prezidentiniñ 2010 senesi mayıs 14-teki № 615 Fermanı boyunca keçken seneniñ dekabr 20-sine qadar Sürgünlikten qaytqanlarnı yerleştirüvniñ 2011-2015 senelerine programmasını qabul etip, er sene finansirlenmesi avale olunğan edi.
Ukraina ükümeti bugünge qadar bu programmanı maqullemedi.
Endi, eger Ukrainanıñ 2012 senesine devlet bücetine baqsaq, Ukraina ükümeti sürgün etilgenlerge nisbeten kendini er angi mecburiyetlerden azat etken. İşte, sürgün etilgenlerni yerleştirüvnen bağlı işlerge leyhada 25 million grivnâ közde tutulğan. Ya, men yuqarıda añdığım 300 qasabanıñ sakinleri ne yapacaqlar, olarnıñ alı ne olacaq?
Reislik yapıcı.
Mikrofon. Lütfen, bitiriñiz.
Cemilev M.
2012 senesine Devlet büceti leyhasınıñ “Devlet bücetini finansirlev” bölügine men ve Ukraina halq deputatı, Qırım meseleleri boyunca muvaqqat komissiyanıñ reisi Deyç sürgünlikten qaytqanlarnıñ yerleştirilmesinen bağlı tedbirlerge 142 millionğa qadar sermiya ayırmaq boyunca teklif kirsettik. Ukraina Yuqarı Şurası komitetiniñ reisi, zenaatdaşım Baranov da iç olmasa 76 million ayırmaqnı teklif etti. Amma er şey faydasız, tevsiyeler, teklifler red etilip, leyhada 25 million grivnâ raqamı qaldırıldı.
Doğrusını aytsam, sürgün etilgen halqnıñ meselesi kibi problemağa Ukrainanıñ böyle munasebetini biz insanlarnı açıqtan-açıq aqaret etüv, dep qabul etemiz.
İşte, sayğılı zenaatdaşlar, halq deputatı Deyçniñ ve bunıñ kibi de menim de, sürgün olunğanlarnıñ yerleşmesine sermiyalarnıñ miqdarını 142 millionğa qadar kötermek teklifine birinci oqulışta qoltutmañıznı rica etem
Diqqatıñız içün sağ oluñız.
UKRAİNA HALQ DEPUTATI, QIRIMTATAR HALQI MECLİSİ REİSİ MUSTAFA CEMİLEV ÇIQIŞINIÑ METİNİ
(tolu variantı, Ukraina Yuqarı Şurasınıñ Kâtibiyetine berildi)
Sayğılı Vladimir Mihayloviç!
Ürmetli zenaatdaşlar!
Belli ki, ukrain devleti özüniñ qanunları ve bir sıra imzalanğan halqara añlaşmalarnen SSSR devrinde yüz bergen halqlar sürgünligini cinaiy ve qanunsız dep tanıdı, ve bunıñ kibi de şu halqlarnı qaytaruv ve aqlarını tiklevde keregi kibi yardım bermekni işandırğan edi.
Amma, körüle ki, ne öz qanunları, ne de halqara añlaşmalarnıñ normaları, angilerini ki devlet eda etmek borclu, memleketimizniñ Nazirler Kabineti içün mecburiy degil eken.
Bugünde-bugün Qırımda sürgünlikten qaytqanlarnıñ 300-den ziyade yañı qasabaları olıp, olarnıñ çoqlarında yaşamaq içün eñ adiy şaraitler bile – Yani suv, yol, mekteb, tibbiyat müessiseleri, gaz yoqtır. On biñlernen qırımtatarlar balaları ve qartlarnen beraber bu şaraitlerde yaşamağa degil de canlarını saqlamağa tırışalar.
Evelki yıllarda Ukraina Nazirler Kabineti milliy mensüpligine köre sürgün etilip, endi Vatanğa qaytqan insanlarnı yerleştirüvniñ beş yıllıq programmalarını qabul ete ve bunıñnen bağlı tedbirlerge sermiya ayıra edi.
Planlaştırılğan er bir iş akimiyet tarafından soñunace becerilmese de, ögge yılışuv közetile edi. Bilgiñiz içün şunı qayd etmek isteyim ki, sürgünlikten qaytqanlarnı yerleştirüvniñ 2005-2010 senesine programmasına 179 million grivnâ yani 50 fayızı berilmedi.
Ukraina Prezidentiniñ 2010 senesi mayıs 14-teki № 615 Fermanı boyunca keçken seneniñ dekabr 20-sine qadar Sürgünlikten qaytqanlarnı yerleştirüvniñ 2011-2015 senelerine programmasını qabul etip, er sene finansirlenmesi avale olunğan edi
Ukraina ükümeti bugünge qadar bu programmanı maqullemedi. Meger, devlette buña para yeterli degil eken.
Endi, eger Ukrainanıñ 2012 senesine devlet bücetine baqsaq, Ukraina ükümeti sürgün etilip, ğurbetlikten öz topraqlarına qaytıp kelgenlerge nisbeten kendini er angi mecburiyetlerdnen azat etken. İşte, sürgün etilgenlerni yerleştirüvnen bağlı işlerge leyhada 25 million grivnâ közde tutulğan. Bu para Aqmescit şeeri Fontanı qasabasında endi yedi yıldan berli qurulmaqta olğan mektep qurucılığını soñuna yetkizmek içün yete bilir.
Ya, men yuqarıda añdığım 300 qasabanıñ sakinleri ne yapacaqlar, olarnıñ alı ne olacaq? Özleri mesken qurdığı yerlerde olar yolsız, suv ve elektrik ışığısız, HH1 asırda eñ zarur şaraitlerden mahrum olaraq nasıl yaşaycaqlar?
Sürgünlik ve on yıllarnen aqaretlengen, aqları taptalğan on biñlernen ihtiyar insanlarğa artıq olarnıñ kimsege kerek olmağanını nasıl añlatırmız?
Eger bu kerçekten böyde olsa – Ükümet devlet bütün bir halqnıñ problemini çezmekten baş tartqanı aqqında beyan etsin. Er alda bu açıq aqiqat olur, qırımtatarlar ise öz hulâsalarını çıqarırlar.
Qırımtatarlarnı yerleştirüv saasında soñki yıllarda meydanğa kelgen kergin vaziyetni tüzetmek içün Qırım muhtar Cumhuriyeti, Ukraina halq deputatları sürgünlikni başından keçirgen ve niayet öz vatanına qaytayatqan butbn halqqa nisbeten böyle davranmaqnıñ ne derecede havflı olğanını Ukraina ükümetine defalarca añlatmağa tırıştıq.
2012 senesine Devlet büceti leyhasınıñ “Devlet bücetini finansirlev” bölü gine men ve Ukraina halq deputatı, Qırım meseleleri boyunca muvaqqat komissiyanıñ reisi Deyç sürgünlikten qaytqanlarnıñ yerleştirilmesinen bağlı tedbirlerge 142-145 millionğa qadar sermiya ayırmaq boyunca teklif kirsettik. Ukraina Yuqarı Şurası komitetiniñ reisi, zenaatdaşım Baranov da iç olmasa 76 million ayırmaqnı teklif etti. Amma er şey faydasız, tevsiyeler, teklifler red etilip, leyhada 25 million grivnâ raqamı qaldırıldı
Doğrusını aytsam, sürgün etilgen halqnıñ meselesi kibi problemağa Ukrainanıñ böyle munasebetini biz insanlarnı açıqtan-açıq aqaret etüv, dep qabul etemiz.
İşte, sayğılı zenaatdaşlar, halq deputatı Deyçniñ ve bunıñ kibi de menim de, sürgün olunğanlarnıñ yerleşmesine sermiyalarnıñ miqdarını 142-145 millionğa qadar kötermek teklifine birinci oqulışta qoltutmañıznı ve Ukraina ükümetine bularnı ekinci oqulışqa kirsetmekni avle etmeñizni rica etem
Ürmetli reis, menim çıqışımnı Ukraina Nazirler kabinetine deputatlıq soravım, dep bilmeñizni ve parlament hızmetlerine onı ait şekilde resmiyleştirmek boyunca vazife bermeñizni rica etem.
Diqqatıñız içün sağ oluñız
Aynı şu künü, açılış toplaşuvı başlanmazdan evel Mustafa Cemilev Ukraina yuqarı Şurasınıñ reisi Vladimir Litvinnen körüşip, yuqarıda kösterilgen tekliflerni Ukraina devlet bücetiniñ leyhasına kirsetüvde Ukraina halq deputatlarınıñ areketlerini birleştirmek meseleleri muzakere olundı.
Bunıñ kibi de, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilev ve Ukraina Yuqarı Şurasınıñ reisi Vladimir Litvin Qırımtatar halqınıñ öz Vatanında uquqlarını ğayrıdan tiklev, Ukrainada onıñ telükesizligini teminlev boyunca halqara forumnı azırlav ve keçirüvnen bağlı meselelerni muzakere ettiler.
