Meclis reisi M.Cemilevniñ Kiyevde akkreditatsiya etilgen diplomatlarnen körüşüvde çıqışı

Bizim devletimizde akkreditatsiya etilgen diplomatik missiya ve halqara teşkilâtlarnıñ çoqsayığılı yolbaşçıları ve temsilcileri!

Cenaplar ve hanımlar!

Bundan tamam bir yıl evelsi 2011 senesi oktâbr ayınıñ başında aynı şu binada biz Kiyevde akkreditatsiya etilgen Avropanıñ yetekçi devletleri, Amerika ve Kanadanıñ Ukrainadaki elçilikleri, ve sovet rejimi tarafından öz yurtlarından marum etilgen halqlarnıñ meselelerini çezüv ve cinaiy sürgünlikniñ aqibetlerini yoq etüv işine celp etilgen halqara teşkilâtlarınıñ vekillerinen körüşken edik.

Şunı memnünliknen qayd etmek isterdim ki, o körüşüvde OSCE imayesinde qırımtatar halqı ve Ukraina topraqlarından ekinci dünya cenki devrinde sürgün etilgen milliy gruppalarnıñ qanuniy aqlarını ğayrıdan tiklevde Ukrainağa yardım etmek maqsadınen halqara forum keçirüv ğayesine tolusınen qoltutılğan edi. Körüşüv iştirakçileri tarafından Halqara forumğa azırlıq ve keçirüv işini OSCE milliy azlıqlarnıñ işleri boyunca Aliy komissarı koordinirlemesi hususında istek bildirildi.

OSCE Aliy komissarı cenap Knut Vollebekke böyle bir mesülienti boynuna alğanı ve şu munasebetnen olacaq forumnıñ esas yönelişlerini işlevde salmaqlı areketlerni yapqanı içün minnetdarmız. Ümüt etem ki, bugünki körüşüvde OSCE Aliy komissarınıñ temsilcileri bizni forumğa azırlıqnıñ ketişatınen tanış etip, bunıñ kibi de OSCE Aliy komissarınıñ Ukraina yolbaşçıları ve diger resmiy şahıslarnen işbirlikleri aqqında malümat berirler.

Men ise sizlerge şularnı bildirmek isteyim:

Keçken sene böyle ciddiy qoltutuvğa malik olaraq, Halqara forum ğayesini, başta bir Ukraina ükümeti aliy organlarını da oña azırlıqqa celp etmek maqsadında, añlatuv işlerini alıp bardıq. Ukraina Prezidenti Memuriyetiniñ vazifedar şahıslarınen bir qaç körüşüv keçirdik, Tışqı işler nazirligi ve bir sıra yetekçi nazirlikler em de idarelerge mektüpler yolladıq. Mezkür mesele Ukraina Yuqarı Şurasınıñ İnsan aqları ve milletlerara munasebetler boyunca komitette de muzakere etilip, maqullendi.

Ve niayet, 2012 senesi iyül 3-te Ukraina Prezidenti Viktor Yanukoviçniñ iştirakinde Cemaat Gumanitar Keñeşniñ toplaşuvında men Halqara forum keçirilmesi ğayesine Ukraina ükümeti organları tarafından “suvuq” baqılğanından raatsızlanğanımnı ifade etip, devlet yolbaşçısına mezkür meseleni öz nezareti altına almasını ve Cemaat Gumanitar Keñeşke Ukraina Prezidentiniñ ait qararınıñ leyhasını azırlamaqnı avale etmesini rica ettim. Lâkin, teessüf ki, Ukraina yolbaşçıları tarafından bu ğayege alâ da keregi kibi diqqat ayırılmadı.

Kerçek, forum keçirilmesini kimse yasaqlamay, amma bizler muracaatta bulundığımız nazirlik ve idarelerden alğan cevaplarımızda başta sürgün olunğanlarnıñ aqlaranı tiklev aqqında qanun ve olarnıñ sotsial meselelerini çezmek içün finansirlev programmasını qabul etmek kerek edi, denile. Albu ki bularnıñ birisi digerine iç keder etken yeri yoqtır.

Bizge malüm oldı ki, bazı idareler Forumnı keçirüv teşebbüsi ğarp devletlerine Ukrainanıñ içki işlerine qarışmaq yolunen Ukraina yolbaşçılarına basqı yapmaq maqsadından kelip çıqa, deger fikirler de bildirile eken. Mahsus hızmetlerimizniñ buña beñzer hulâsalarını oqurkenmiz, kendimizni güya Sovetler Birliginde kibi is etip başlaymız. Onda da bizim aqlarımıznı talap etkenimiz er angi muracaat ve beyanatlarımızğa sovetler birliginiñ “temiz” qurumına iftira ve Ğarpqa yaltaqlıq kibi qıymet kesilir, muracaat etkenler ise apshane ve lagerlerge qapatılır edi. Doğru, Ukrainada daa buña barıp çıqmadı.

Bizim çoqtan-çoq muracaatlarımıznıñ neticesinde niayet bu seneniñ iyün 6-sında Ukraina nazirler kabineti tarafından sürgünlik yerlerinden vatanğa qaytqanlarnı yerleştirmek programmasınıñ devam etilmesine iriştik. Lâkin bu programmada közde tutuluğan finansirlev raqamları aqiqiy itiyaclarımıznı iç qanaatlendirip olamaz. Meselâ, sürgün etilgenlerni yerleştirüvge 2013 senesine bücet sermiyalarından olğanı-olacağı 50 million grivnâ (5 million dollardan az) ayırılması közde tutula. Bu para ise bir orta mektep binasınıñ qurucılığına bile yetişmey.

Demek, on biñlernen qırımtatar aileleri öz küçlerinen yerleşmekte olğan bir çoq qasabalar yaqın kelecekte öyle de yol, gaz, suvsız, bala bağçalarısız, mektep ve tibbiyat müessiselerisiz qalacaqlar.

Qırımtatarlarnıñ sotsial meselelesine böyle az diqqat ayırılğanda qırımtatarlarnıñ inkişaf etmesini teminlegen ve maliye zarur olğan diger meseleler yani qırımtatar tilinde oqutılğan mektepler içün dersliklerni azırlav ve neşir etüv, qırımtatar tilinde matbuat vastalarını inkişaf ettirüv, tarih ve medeniyet abidelerini qorçalav ve saqlap qaluv meseleleri daa ziyade kerginleşir.

Sürgün etilgenlerniñ aqlarını tiklev aqqında qanun meselesine kelsek vaziyet bellisiz qalmaqta. Mezkür qanunnıñ leyhası bu sene sessiya muzakeresine eki kere – mayıs 16 künü ve bir aydan soñ iyün 20-de qoyuldı.

Birinci keresinde akimlik etken koalitsion çoqluq qanun leyhasına qoltutmaq degil de, atta şu çoqluqqa kirgen kommunist partiyasınıñ lideri qırımtatar halqı adına pis laflarnı söyledi. Leyha içün rey bermege istemegenini o şöyle añlattı, güya Stalin qırımtatarlarnı sürgün etip adaletli iş yapqan. Teessüf ki, devletniñ yolbaşçıları böyle faşçistçesine çıqışlarğa aslı da keregi kibi seslenmedi.

Leyha kene işlenmek içün qaytarıldı, iyün 20 künü tekrar muzakere vaqtında ise çoqluqnıñ rey bermesi sayesinde birinci oquvda qabul etildi. Albu ki, oña emiyetli bir deñişme kirsetilmegen edi. Ne içün böyle olğanı hususında çeşit tahminlerni ketirmek mümkün. Açıq körüle ki, bu mesele Prezident qarışqan soñ yerinden qıbırdadı, çünki o, daa eki yıl evelsi bu qanunnıñ qabul etilmek kerekligi aqqında fikir bildirgen edi. Amma elbette ki bazı halqara teşkilâtlar, şu cümleden parlamentke bu qanun leyhasına halqara ekspertlerniñ hulâsasını taqdim etken OSCE Milliy azlıqlar boyunca Aliy komissar ve şahsen Knut Vollebekniñ areketleri müim rolni oynadı.

Ukraina Yuqarı Şurasınıñ şimdiki erkânınıñ müddeti yekünlenmesine qadar qanunnı ekinci oquvda ve umumen qabul etilmesi planlaştırıla. Çeşit fraktsiyalarnıñ deputatları tarafından 60-qa yaqın tüzetüv ve qoşumca kirsetildi. Bazıları konstruktiv harakter taşıy ve tabiiy ki, esapqa alınır, amma olarnıñ arasında qanun leyhasınıñ manasını bozmağa ve boştan-boş bir deklaratsiyağa çevirmege doğrultılğan soyları da bar. Ebet, biz ümüt etemiz ki qanun şimdiki variantından pek o qadar farq etmegeni alda qabul olunır.

Bunıñ içün ise Prezidentniñ açıqtan-açıq fikir bildirmesi lâzim ve biz onıñ qoltutmasına muhtacmız. Bunıñ kibi de, fursattan faydalanaraq, men siz, hanım ve cenaplardan bizim ümüt ve isteklerimizni körüşüvleriñizde ukrain siyasetçilerine yetkizmeñizni rica etem.

Ukrainada Qırımtatar halqınıñ bugüni ve kelecegine diqqat ayırğanıñız içün epiñizge ve er biriñizge ayrıca teşekkür bildiremiz.
Siz temsil etken devletler ve halqara teşkilâtlarğa da cemi halqlarnıñ medeniyetler, tiller, dinlerniñ çeşitligini tanığan ve qabul etkeni alda tınç kelecegini teminlev yolunda yapqan areketleri içün minnetdarlığımıznı yetkiziñiz.

Bir yıl evel olğanı kibi men Qırımtatar halqınıñ Meclisi adından siziñ ükümet ve temsil ettigiñiz halqara teşkilâtlarğa muracaatta bulunırkenim, HH asırda qırımtatar halqına nisbeten yapılğan cinayetlerniñ aqibetlerini yoq etmege doğrultılğan konkret areketlerni Ukraina devletinen birlikte yapmañızğa çağıram.

Biz öz devletimiz ve ilk-evelâ Ukraina Prezidenti ve Ukraina ükümetinden Qırımtatar halqınıñ öz vatanında aqlarını ğayrıdan tiklev, Ukrainada onıñ telükesizligini teminlev boyunca halqara Forumnı keçirüv teşebbüsimizge qoltutmasını bekleymiz.

Dört kün evelsi Yaltada 9-nci kere ötkerilgen körüşüvde Avropa Birliginen añlaşma imzalavnıñ istiqballeri aqqında aytırken, Ukraina Prezidenti Viktor Yanukoviç böyle dedi: “Al-azırda bizim ortaqlarımıznıñ Ukrainağa belli bir qoşumca sualleri peyda oldı. Lâkin men eminim ki, olacaq parlament seçimlerinden soñ qaydlarğa sıra qalmaz ve Ukraina ve AB birleşmesi meydanğa ketirilir”.

Demek, Avropada telükesizlik ve işbirlik boyunca teşkilâtqa Ukraina reislik yapqan 2013 senesi belgileyici bir yıl olacaq. Ümüt etemiz ki, Ukrainağa unikal bir şans berile – OSCE de reislik yapqanda eñ müim meseleler sırasına Qırımtatar halqınıñ öz vatanında aqlarını ğayrıdan tiklev, Ukrainada onıñ telükesizligini teminlev boyunca halqara Forumnı keçirüv meselesini de kirsetir.

Diqqatıñız içün teşekkür!

---

2012 senesi sentâbr 18 künü Kiyevdeki “Hyatt” ötelinde Qırımtatar halqı Meclisiniñ yolbaşçıları Ukrainadaki elçilikler ve akkreditatsiya etilgen halqara teşkilâtlarınıñ reberlerinen körüştiler.

Esas maruzalarnen Qırımtatar halqı Meclisi yolbaşçılarınıñ Ukrainadaki elçilikler ve akkreditatsiya etilgen halqara teşkilâtlarınıñ reberlerinen körüşüvinde Meclis reisi, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilev, Bütündünya qırımtatarlar kongressiniñ prezidenti, Qırım Yuqarı Şurasınıñ deputatı Refat Çubarov, Qırım Nazirler Şurasınıñ reisi Anatoliy Mogilöv, “Qırım inkişafı vaqufı” hayriye teşkilâtınıñ prezidenti Rustem Ümerov, OSCE Aliy Komissarınıñ mesleatçısı Aleksandr Vinnikov, Halqara Forumğa azırlıq çerçivesinde Qırımdaki vaziyet aqqında esabat azırlav boyunca mustaqil ekspertler gruppasınıñ halqara koordinatorı Endrü Vilson çıqışta bulundılar.

Körüşüvge bunıñ kibi de Ukraina Prezidenti Memuriyetiniñ vekilleri, Prezitentniñ Qırımdaki daimiy temsilcisi Viktor Plakida, Ukraina tışqı işler nazirligi hadimleri ve Ukraina içtimaiy siyaset naziri davet etildiler.

Körüşüv “Qırım inkişafı vaqufı” hayriye teşkilâtınıñ qoltutuvında keçirildi/\.