Kremlniñ sabıq siyasiy mabüsi Leniye Umerova Avropa parlamentinde çıqışta bulundı

13 March 2025

Saban ayınıñ 11-nde sabıq siyasiy mabüs Leniye Umerova Avropa parlamentiniñ prezidenti Roberta Metsolanıñ davetinen “Woman fighting for democracy” tedbiri çerçivesinde Avropa parlamentiniñ azaları ögünde çıqışta bulundı.

Öz çıqışında Leniye Ukrainanıñ işğal etilgen topraqlarında neler olğanını, ukrainlerniñ toqtamağan küreşini ve Rusiye apishanesinde bulunğanınıñ tecribesini tarif etti – 2022 senesi ilk qış ayında sıñırda Rusiye quvetçileri tarafından alıp qaçuv, fizikiy ve ruhiy zorbalıq, sorğu, bir kişilik kamerada izolâtsiya.

“Meniñ “suçum” tek qırımtatar olğanımdır. Qırımda doğğan ukrainim. Ve men Rusiye pasportını qabul etmedim. Rusiye içün bu seni duşman olaraq tanıp, apishanege atmaq içün yeterlidir”, – dedi Leniye Umerova.

Onıñ tolu aytqanlarını köz ögüne ketireyik:

“Rusiye apishanesinde aman-aman eki yıl keçirdim. 2022 senesi ilk qış ayında Rusiye quvetçileri tarafından sıñırda Qırımğa ağır hasta babamnı ziyaret etmek içün ketkende hırsızlandım.

Menim “suçum” tek qırımtatar olğanımnen bağlı edi. Qırımda doğğan ukrainim. Ve men Rusiye pasportını qabul etmedim.

Rusiye içün bu, seni duşman olaraq tanıp apishanege atmaq içün yeterlidir.

Bu vaqıt içinde men pek çoq yamanlıq ve adaletsizlikke oğradım: hırsızlav, fizikiy ve ruhiy zorbalıq, sorğular, izolâtsiya. Çoqusı vaqıt bir kişilik kamerada tutuldım.

Amma bilesiñizdir  – men qırımtatarım. Bu, qorantamnıñ tarihında birinci basqı degil.

1944 senesi, qartanam sovet sürgünliginiñ fedası olğanda, on yaşında edi. Onıñ qorantası, yüz biñlernen qırımtatar kibi – esasen qadınlar ve balalar, çünki aqayları cenkte edi – “Vatan hainleri” olaraq ilân etildi. Olarğa toplaşuvğa 20 daqqa berildi. Olarnı ayvan vagonlarına yüklep, Özbekistanğa yolladılar. Anamnıñ eki kiçik qardaşı – üç yaşındaki Kadir-İlyas ve altı yaşındaki Nazim açlıqtan vefat etti.

Bu tek ailemizniñ faciası degil. Bu er bir qırımtatar qorantasınıñ acısıdır.

Pek çoq memleket 1944 senesiniñ sürgünligini qırımtatar halqınıñ genotsidi olaraq tanıdı. Çünki tarih öz adını taşımaq kerek.

Amma tarih tekrarlana. Rusiye bizni daa bir kere yoq etmege tırışa. Bir daa – kimlikni silmege, sıñırlarnı yañıdan yazmağa, ayatlarnı yoq etmege.

İşğal etilgen topraqlarda Rusiye adiy insanlarnı bile taqip ete. Olarnı hırsızlaylar, mecburen sürgün ete, qullıq yapmağa mecbur eteler. Er angi – atta gizli – muqavemet cinayet sayıla. Cezası – apishane.

Men şahsen tanığan bir qaç qadınnıñ ikâyelerini paylaşmağa isteyim:

– Herson vilâyetinden Oksana. Onı SİZOğa yatqızmazdan evel, altı ay devamında başını çuvalnen taşığan ediler. Bir kün onı qazılğan çuqurğa alıp bardılar ve: “Seni canlı kömecekmiz, ve kimse qayda olğanını bilmeycek”, – dediler.

– Zaporijjâ vilâyetinden Yana. Onı işkencege oğrattılar, çengesini qırdılar, tişleriniñ bir qısmını urıp çıqardılar, soñra tibbiy yardımdan bütünley marum qaldılar.

– Qırımdan Ğalına Dovğopola. 70 yaşında, pensiyağa çıqtı. Rusiye quvetçileri onı urdı, işkencege oğrattı, parmaqlarını qırmağa tırıştı.

– İrına Danılovıç – Qırım jurnalisti. O, işkencege oğradı. Bugün oña tibbiy yardım kösterilmey. O, bir qulağından eşitüv qabiliyetini coydı, mikroinsult keçirdi ve bedeniniñ yarısı areketsiz qaldı. İrına devamlı baş ve yürek ağrısından azap çeke.

Bu tek bir qaç ikâye. Biñlernen ikâye bar. Şimdi Rusiye apishanelerinde tahminen 14 biñ ukrain vatandaşı tutula.

Rusiye apishanesinde men daima: “Ukraina az yaşaycaq”, dep eşitken edim.

Amma men mında bulunam. Ve Ukraina küreşmege devam ete. Acınıqlı haberlerge baqmadan. Azatlıq, itibar, er bir insan ayatı içün küreşemiz.

Bizge qarşı tek Rusiye degil. Oña Belorusiye, İran, Çin, Şimaliy Koreya yardım eteler. Avtoritar rejimler demokratiyağa qarşı birleşe.

Bu, bir topraq cenki degil. Bu – yarıq ve qaranlıq arasındaki küreş. Azatlıq ve qullıq arasındaki cenk. Demokratiya ve zulum arasında.

Ukrainler küreşmege devam eteler. Ve bizler ğalebe qazanğanımızğa qadar küreşecekmiz. Amma tüşüngenime köre, Ukraina yıqılsa, nevbetteki kim olur?”