BMT Aliy Komissarı İdaresi merkeziy ofisiniñ uquq meseleleri boyunca mesleatçısı Milliy Meclisni ziyaret etti

11 July 2013

2013 senesi iyül 10 künü Meclis reisininiñ birinci muavini Refat Çubarov BMT Aliy Komissarı İdaresi merkeziy ofisiniñ uquq meseleleri boyunca mesleatçısı
İnga Şturkenbum ile körüşti.

Musafirge BMT Aliy Komissarı İdaresi Ukrainada qaçaqlarnıñ aqları vekâletliginiñ meseleleri boyunca mesleatçısı Dmitriy Pleçko ve “Sodeystviye” ( Yardım) İnsan aqları vaqufınıñ icra direktorı Ahtem Zeytullayev refaqatlıq yaptılar.

Körüşüvde Meclis tarafından bunıñ kibi tışqı alâqalar bölüginiñ başı Ali Hamzin ve Kâtibiyet reberi Zair Smedlâyev de iştirak etip, taraflar sürgünlikten öz yurtuna qaytıp kelgen qırımtatarlarnıñ statusını belgilev protsedurasına dair meseleler muzakere etildi.

“Menim Ukrainağa seferimniñ baş maqsadı , BMT Aliy Komissarı İdaresiniñ ukrain ofisi vatandaşlıq problemlerinen ne derecede oğraşqanını ögrenmektir, çünki 2013 senesi iyün 23-te Ukrainada “Vatandaşlıqsız şahıslarnı qısqartuv aqqında konventsiya” ve “Vatandaş olmağan şahıslarnıñ statusı aqqında konventsiya” küçke kirdi. Bizim Qırımda ortağımız – “Sodeystviye” fondudır ve men onıñ vazifeleri ve aqları ile tanış olmaq istedim, – dedi İnga Şturkenbum. – Bunıñ kibi de men Aliy Komissar idaresiniñ temsilcileri vatandaş olmağan şahıslar ve sürgün etilgen insanlarnıñ meselelerine dair vazifelerini nasıl eda etkenlerine diqqat ayıram”.

İnga Şturkenbum keçenlerde “Sodeystviye” fondunıñ hadimlerinen tanış olıp, olar kündelik işinde öz mecburiyetlerini nasıl seviyede becergenlerini ögrengenini qayd etti.

Meclis yolbaşçılarına hıtap eterek, musafir hanım soñki devirde Özbekistandan ve diger devletlerden qırımtatarlarnıñ Qırımğa qaytuv suratı ve ketişatını izaatlamaqnı rica etti.

“BMT Aliy Komissarı idaresiniñ Ukrainadaki ofisi ve onıñ Qırımdaki faaliyeti, cümleden halqımız içün yapqan areketleri Ukraina vatandaşları içün ğayet müimdir, – dedi Meclis reisinini birinci muavini Refat Çubarov. – 20 yıl evelsi qocaman bir devlet darma-dağın oldı. Yañı devletler biri-birilerinen aqıl tanışmadan vatandaşlıq boyunca qanunları özcesine qabul ettiler.

Biz içün eñ müimi ise qırımtatar halqınıñ vatanğa qaytması edi. Avdet daa devlet bütün olğanda başlanıp, onıñ dağılmasından soñ devam etti. İşte, qanun qabul etkenler qırımtatarlarnıñ menfaatlarını köz ögüne almadılar. Öyle bir zaman oldı ki, Qırımğa qaytqan 80 biñden ziyade insan Ukraina degil de Özbekistan vatandaşı olaraq yaşamaq zoruna qaldı, çünki Ukraina vatandaşlığını alıp olamadılar.

Soñra bu problemni biz çoqusı BMT Aliy Komissarı idaresiniñ yardımı sayesinde al ettik”. R. Çubarovnıñ qayd etkenine köre, mezkür meseleniñ çezilmesini BMT Aliy Komissarı idaresiniñ aracılığı sayesinde Ukraina ve Özbekistan arasında 1998-2001 seneleri devamında Özbekistan vatandaşlığından çıqıp Ukraina vatandaşlığını qabul etüvniñ qolaylaştırılması aqqında añlaşma imzalanması temin etti.

“Bizim semetdeşlerimiz tezce Qırımğa qaytıp, vatandaş olmaları oğrunda areket etemiz, “Sodeystviye” fondu ile çalışamız. Amma öyle bir meseleler bar ki, olarnı ne biz, ne de şu fond çezip ola. Özbekistan akimiyeti organları teşkilâtlarından cevap almaq pek zor. Bazıda bir mesele boyunca defalarca yazmağa mecbur olamız”.

R.Çubarov BMT Aliy Komissarı İdaresiniñ hadimine bugünde-bugün Özbekistanda 8-120 biñ civarında qırımtatarı yaşap, şulardan 1,5 biñi Ukraina vatandaşlığını qabul etkenlerini bildirdi. BMT Aliy Komissarı İdaresi hadiminiñ “Özbekistandan qaytmaqta olğanlarnıñ raqamları arasında böyle büyük farqnıñ sebebi nede, bugün bu ceryanğa mania barmı?” sualine Refat Çubarov qırımtatarlarnıñ öz yurtlarına qaytmalarına veder etken sebeplerden birisi iqtisadiy imkânlarınıñ olmağanıdır, dedi.

“Adamlar Özbekistanda evlerini satıp olamaylar ki, mında o paralardan faydalansınlar. Ebet, başqa sebepler de bar, amma Ukrainada yerleşmek iqtisadiy ceetten bayağı zor”, – dep qayd etti Meclis reisiniñ birinci muavini.

Tışqı alâqalar bölüginiñ başı 2006 senesinden berli qırımtatarlarnıñ qaytması bayağı mürekkepleşkenini bildirdi. Çünki Ukraina teşebbüs kösterip, Özbekistan İçki İşler nazirliginden Qırımğa qaytayatqan qırımtatarlarğa faqat Ukrainanıñ Özbekistandaki Elçihanesinde resmiyleştirilgen izini olğan soñ köçmege ruhset bermekni resmiy sürette talap etti. İnga Şturkenbumğa Ukrainanıñ Özbekistandaki Elçiligi notasınıñ kopiyası berildi. Ali Hamzin ukrain akimleriniñ bu areketi qanunsız olğanını ve Ukrainanıñ kendi qanunlarına uymağanını qayd etti. Ukrainanıñ “İmmigratsiya aqqında” Qanunı (1 p. 6-ncı madde) Ukrainada bulunğan yabancı şahıslarğa, vatandaş olmağan insanlarğa köçmege izin berüvniñ ekinci variantı da olıp, o az masrafsız ve yengildir, dedi A. Hamzin ve 2000 senesinden berli qırımtatarlarnıñ qaytuvı tafsilâtlıca talil etilmek kerekligini de qoştı.

Subet devamında Refat Çubarov şunı eminliknen qayd etti ki, halqara teşkilâtlarnıñ Ukrainağa merağı artqanı Ukraina Avropa Birligi ile assotsiatsiya qurmaq aqqında añlaşma imzalamağa azırlanğanınen bağlıdır.

“Bugün Ukraina mustaqil devlet sıfatında Avropa cemiyetiniñ azası olmağa azırlana ve mencesine bir çoq halqara teşkilâtlar Ukrainanıñ areketlerini közete ve qıymet keseler, – dedi Çubarov. – Bu közetüvniñ esas mevzularından biri qırımtatarlarnıñ avdeti ve meseleleriniñ çezilmesidir”.

Mecliste olıp keçken körüşüvden soñ İnga Şturkenbum hanım ve yanında bulunğan arqadaşları, şu cümleden Zair Smedlâyev ve Ali Hamzin, “narazılıq tarlalarında” turğan qırımtatarlarnı yoqladılar, keçken asırnıñ 90-ncı yıllarında qurulğan qırımtatar qasabalarını ziyaret ettiler.

Meclis matbuat hızmeti ve QHA fotoları.