Bağçasarayda şeer yolbaşçısı Mustafa Mırza Davidoviçniñ hatırası añıldı

19 December 2012

Bağçasaray şeer yolbaşçısı Konstantin Rubanenkonıñ teşebbüsi ile dekabr 18 künü 5-nci qırımtatar umumtasil mektebinde (müdir – Dilâra Kurtametova) belli qırımtatar cemaat erbabı, inqilâptan evel Qırımnıñ körümli siyasetçisi, çoq yıllar devamında Aluşta ve Bağçasaray şeerleriniñ valisi olıp çalışqan Mustafa Mırza Davidoviçke bağışlanğan hatıra tedbirleri keçirilip, hatıra tahtası açıldı.

Tedbirde Qırım Yuqarı Şurasınıñ deputatı, Meclisniñ medeniyet ve tasil idaresiniñ başı Safure Kacametova, Bağçasaray şeer yolbaşçısı Konstantin Rubanenko, Bağçasaray regional meclisiniñ reisi Ahtem Çiygoz, Bağçasaray rayon devlet memuriyeti reisiniñ muavini Galina Pehar, tasil bölüginiñ müdiri Mihail Sergeyev, Qırım Tasil nazirliginiñ Qırımtatar tilinde tasil sektorınıñ başı Zarema Suleymanova, milliy mektep müdirleriniñ muavinleri, İ. Gasprinskiy adına qırımtatar cumhuriyet kütüphanesi müdiriniñ muavini Leylâ Qadırova, İ. Gasprinskiy ev müzeyiniñ direktorı Yaqub Appazov, Davidoviçler nesiliniñ vekilleri – Mustafa Mırzanıñ üyken oğlu Yaqubnıñ qızı Ediyeniñ qızları Nadire ve Sabriye, torunları Üsniye ve Nadir, Mustafa Mırzanıñ qızı Zoreniñ torunı Niyaziniñ torunı Lilâ Şaymardanova ve şeer sakinleri iştirak ettiler.

Mustafa Mırza Davıdoviç – meşur devlet ve cemaat erbabı, diplomat, oca. Bağçasaray ve Aluşta şeerleriniñ tiklenmesinde onıñ hızmeti pek büyüktir. Onıñ ğayreti ve areketleri sayesinde bu şeerlerde adetler ve medeniy degerlikler saqlanıp qaldı, milletler arasında munasebetler pekindi, tasil sisteması ileriledi. Şeer yolbaşçısınıñ işine devlet pek yüksek qıymet kesti.

1867 senesi Qırımğa kelgen Mustafa Mırza Davidoviç mında tasil ala ve ocalıq yapıp başlay. Meslekdeşi olğan qırımtatar cemaat erbabı, oca, “Terciman” gazetasınıñ muarriri İsmail Gasprinskiyniñ ğayelerini Mustafa Mırza ömürge keçire.

“Milletniñ kelecegi ösip keleyatqan nesildir ve o munasip tasil alması lâzim”, – degen Mustafa Davidoviç. Onıñ ğayreti ile Bağçasarayda tasil keyfiyeti yükseldi, esnafçılıq mektepleri açıldı. Tasil ve terbiye meselesine dair iç bir toplaşuv Mustafa beysiz keçmegendir. “Maarif işlerinde Davidoviçnen tek onıñ meslekdeşi İsmail Gasprinskiy yarışlaşabilir”, – degenler onıñ zamandaşları.

Mustafa Davidoviçniñ Bağçasaray valisi olaraq saylanması şeer sakinleri arasında büyük itibarından delâlet bere. Bu işançnı o özüniñ işlerinen aqladı, bu işleri içün devlet mukâfatınen taqdirlendi. Şeer valisi vazifesindeki yigirmi eki yıllıq faaliyeti onıñ devlet ve cemaat erbabı olaraq pişkinleşüv devri oldı.

Tedbir iştirakçileri 5-nci milliy mektep binasınıñ divarında onıñ şerefine hatıra tahtası açılmasınıñ şaatları oldılar.

Tedbir çerçivesinde mektepte Mustafa mırza Davidoviçniñ ömüri ve faaliyetine bağışlanğan oquvlar keçirildi.

MALÜMAT:

Mustafa Mırza Davidoviç litva tatarlarınıñ qadimiy nesilinden çıqtı. Gençliginde Moskva kadet korpusında oquğan. Ondan soñra Qırımnıñ cenübinde, Aluştada yerleşe ve mında rus tilinden ders bere. 1855 senesi Mustafa Mırza Bağçasarayğa köçe ve şeer valisi olaraq saylana ve bu vazifede 22 yıl çalışa. 1907 senesi Aluştağa qayta, şeer yolbaşçısı, özara kredit ve musulman hayriye cemiyetiniñ reisi etip saylana. Aynı Davidoviç vali olğan devirde Aluşta balaban köyden çeçeklengen kurort şeerine çevrile. Mustafa mırzanıñ qısqa vaqıt içinde Aluşta içün yapqan işlerniñ tek bir qısmı bile şimdiki yolbaşçılarnı şereflendirir edi. Aluşta köyden şeerge çevrilgende köyniñ yerleri şeerge keçmedi. Yañı şeerniñ kâr alacağı bir yer de yoq edi. İşte böyle kergin alda Davidoviç şeerni ileriletebildi. Aluştada şeer idaresi, Özara kredit cemiyeti, laboratoriya ve tükânlar açıldı.

1914 senesi dekabr 21 künü Mustafa Mırza devamlı hastalıqtan soñra 65 yaşında vefat etti. Aluşta ve Bağçasaray yas tuttılar. “Bugün Qırım medeniy cemaat erbabını ğayıp etti. Devletçilik işini añlağan ve bilgen insan vefat etti”. Davidoviçke büyük sayğı beslegen padişa Nikolay 11 onıñ cenazesine kümüşten yasalğan eki gülçember yollağan.

Mustafa Mırza Davidoviçniñ ömüri ve faaliyeti aqqında çoqtan-çoq vesiqalar saqlanıp qaldı. Davidoviçler nesili aqqında malümat Brokgauz ve Yevfron entsiklopediyasına kirdi, onıñ aqqında Genrik Senkeviç yazğan. Amma onıñ qabiri saqlanıp qalmadı. Em bunda zamannıñ qabaatı yoqtır. Aluşta şeer valisiniñ baştaşı yıqtırılıp, onıñ yerine avtobus durağı qoyuldı, soñra qabiri üstünde tükân quruldı. Al-azırda bu yerde avtovokzal turmaqta.