Aslan Ümerov: Meclis inkişaf yönelişini belgiley ve halqnı birleştire

27 Iyül 2012

Biz olarnıñ barlığını bilemiz, amma nasıl yaşağanlarından haberimiz yoq. Biz bu halq sürgünlikke oğratılıp, öz aqları içün küreşni endi tarihiy vatanlarında 20 yıldan ziyade alıp barğanlarını da eşitemiz. Qırımtatarlarnen bağlı vaziyetni tarif etken Rusiye matbuatı adeti üzre ukrainlerniñ noqtai nazarını kösterip, qırımtatarlarnıñ fikirlerini açıqlamağa ne içündir aşıqmay.

Aslan Ümerov – Qırım halqara biznes birleşme idaresiniñ başı, Qırım inkişafı faqufınıñ esasçılarından biri ve Kiyev şeer qırımtatar cemiyetiniñ reisi “yeTatar” mühbirine Ukrainada sayı ceetinden üçünci millet olğan qırımtatarlar tarihiy vatanı Qırımda özüniñ siyasiy ve medeniy aqlarını nasıl qorçalağanı aqqında iyake etti. Doğrusını söylesem, Volgaboyu tatarları qırımtatarlarından çoq şeylerni ögrenmek kerekler.

“QAYTMAĞA İSTEYLER, LÂKİN İMKÂNLARI YOQ”
Eger resmiy raqamlarğa inanacaq olsaq, Ukrainada tahminen 285 biñ qırımtatarı yaşay. Olarnıñ aman-aman episi Qırım yarımadasında yerleşken. Qırımtatarlarnıñ Kiyevde büyük diasporası bar, bir qısmı Herson, Geniçesk, Melitopol şeerinde ve Ukraina cenübinde de yaşamaqta. İnanılmaycaq şey , amma daa 1990 senesi Qırımda qırımtatar tilinde laqırdı bile iç eşitilmez edi. 1944 senesi resmiy kommunist statistikası boyunca 240 000 qırımtarı Sibir, Ural, Orta Asiya cumhuriyetleri – Qazahistan, Tacikistan, Özbekistan ve Qırğızstanğa sürgün etilip, birinci yıllarında zorluqnen köçürilgen qırımtatarlarnıñ 46 fayızı elâk oldı.

– Vatanğa avdet – bu pek mürekkep ve manialar tolu bir ceryandır. Orta Asiya cumhuriyetlerinde, esasen Özbekistanda, bugünde-bugün alâ daa 100 biñden ziyade semetdeşimiz yaşay. Ukrainanıñ tışında yaşamaq zorunda qalğan qırımtatarlar tarihiy Vatanına qaytmağa isteyler, amma teşkilyi sürette köçmege çareleri yoqtır. Sürgünlik yerinde qurğan evini ucuzğa satqan insanğa bu para atta yolğa bile yetmey. Vatandaşlıqtan çıqmaq – daa bir mürekkep mesele. Bunıñ üstüne endi Qırımda yañı mesken, topraq damartısı almaq kibi problemler çıqa. Eşyalarını alıp kelmek de pek masraflı bir iş. Çoqları bu masraflarnı köterip olamay, – dey Aslan Ümerov.

Qırımnıñ tamır halqını tarihiy vatanına qaytarmaq meselesi eñ yuqarı devlet seviyesinde çezilmesi kerek. Bizim içün müimi – halqnıñ siyasiy aqlanılması, eski adlarınıñ qaytarılması, medeniy asabalığınıñ ğayrıdan tiklenmesidir. Biz, Ukraina bu ceryanda dünya cemaatçılığı ile beraber iştirak etip, dünya medeniyetinde böyle problemlerni nasıl adaletli çezmek kereklgini munasip ve medeniyetli bir şekilde köstergenini ister edik. Qırımtatar halqı Meclisiniñ yolbaşçıları Ukrainada akkreditatsiya etilgen elçilikler, halqara teşkilâtlarnıñ yetekçilerinen körüşkende bu meseleni kötergen ediler. Körüşüv neticelerine köre yaqın vaqıtta halqara forum keçirilmesi planlaştırıldı.

285 BİÑGE – OLĞANI OLACAĞI 14 MEKTEYEP
Soñki 20 yıl içinde Qırım Muhtar Cumhuriyetinde qırımtatarlar toplu yaşağan 300 qasaba quruldı. Şimdi qırımtatarlar cumhuriyet ealisiniñ 13 fayızını teşkil eteler. Qırımtatar tilinde oqutılğan mektep – 14 dane. Eger mektepte qırımtatar tilinden ders berilse, onı qırımtatar mektebi deyler.

– Şunıñ içün de Qırım iknişafı vaqufı qırımtatar tili ögretilgen medeniy merkezlerniñ açılmasını müim ve faydalı bir iş dep sayamız. Çünki olarnıñ vastasınen medeniy variyetni ğayrıdan tiklev boyunca çeşit leyhalarnı amelge keçirmek mümkün. Vaqufımız böyle merkezni birinci olıp Aluştada açtı. Bugün er bir istegen insan Qırımnıñ tamır halqınıñ medeniyetinen tanış ola bile ve qırımtatar tilini ögrenmek imkânına nail ola. Böyle merkezlerni Qırımnıñ er bir köşesinde açmaqnı közde tutamız. Evlerinde milliy adetlerni kütken, balalarınen tek ana tilinde qonuşqan aileler daa pek çoq. Eminim ki, yaş nesil de irmaqlarğa qaytmaqtalar. Biz bu meselede olarğa yardımcı olmağa tırışacaqmız. Öseyatqan nesil kimliklerini, keçmişini bilmek ve degerliklerimizni kelecek nesillerge de yetkizmek kerekler, – dey Aslan bey.

MECLİS – QIRIMTATARLARNIÑ YEKÂNE AKİMİYET İNSTİTUTIDIR

Meclis – bu demokratik sürette şekillengen milliy vekâletli organdır. Er beş sene qurultay çağırılıp, 250 delegat saylana. Olar ise öz nevbetinde Meclisniñ 33 azasını seçeler. Meclis qararlarnı qırımtatar halqınıñ adından ala.
Qırımtatarlarnı ne birleştire, degen sualime Aslan bey böyle cevap bere:

– Qırımtatar halqınıñ Meclisi halqnı birleştirgen yekâne idare organıdır. Meclis inkişaf yönelişini belgiley ve halqnı birleştire .

TİL MESELESİNEN CEMİYETNİ BİRLEŞTİRMEK YERİNE, AKSİNE BÖLMEGE TIRIŞALAR

Subetimiz devamında Rusiye telekanallarınıñ pek sevgen mevzusında sualni de berdim.

– Ukrainada rus tiliniñ statusına qırımtatarlarnıñ munasebeti nasıl?

– Ukrainada rus tili problemi yoqtır. Bu uydurılğan bir mesele. Onı seçimler ögünden cemaatnıñ fikirine tesir etmek içün qullanalar.

– Ya Rusiyede bu meseleni Ukrainanıñ eñ büyük probleması dep köstereler de…

– Ukraina Anayasasında angi til devlet tili olğanı açıq yazılğandır. Bu meseleni ise cemiyetni parçalamaq içün qullanalar, albu ki cemiyetniñ birligini pekitmek lâzim..

“BİZ EPİSİ TATARLARNEN MANEVİY, TARİHİY VE MEDENİY YAQINLIĞIMIZNI SEZEMİZ”

Qırım, Volgaboyu tatarlarnı yalıñız İslâm dini degil de, bir ecdatlarımıznıñ tarihı da birleştire. Olarnı umumiy tarih ve medeniyet, dünyabaqış, asırlar devamında inkişaf etken, zenginleşken ve kenişlegen alâqalar birleşşçtire.

– Bugün bizni tek coğrafiya uzaqlaştıra, lâkin adetlerimiz, tarihımız ve medeniyetimizge bunıñ asla da zararı tiymedi. Qırımda pek çoq qazantatarlar yaşağan.

– Qırımtatarlarnıñ ayatında Türkiye nasıl bir rol oynay?

– İnsanlarnı degerlikler birleştire. Nasıl ki Tatarstannen olsa, Türkiyenen de bizim pek çoq bir degerliklerimiz bar. Tekrarlayım ki, bizler, Tatarstan, Türkiye tek coğrafik ceetten uzaqmız. Tarih ve medeniyetimiz ise bir.

Robert Bolgarskiy
“eTatar” tatar iş gazetası