Aqmescitte ekspertlerniñ «Qırımda Qurultay arfesinde içtimaiy-siyasiy vaziyet» tedqiqatını taqdim ettiler

10 Oktâbr 2013

2013 senesi oktâbr 10 künü Aqmescitte “Qırım inkişafı fondı”nıñ baş direktorı Aleksey Skorik ve “SPHERA” informatsion merkeziniñ müdiri Aleksandr Şülga matbuat konferentsiyasını keçirip, “Qırımda Qurultay arfesinde içtimaiy-siyasiy vaziyet” mevzusında ekspert soravlarınıñ neticeleri boyunca analitik esabatnı taqdim ettiler.

Aleksey Skorikniñ sözlerine köre mezkür ekspert soravı “Qırım inkişafı fondı”nıñ sımarışına köre SPHERA tedqiqat merkezi tarafından yapılğan.

“İlk evelâ şunı qayd etmek isterdim ki, Qırım inkişafı fondı hayriye teşkilâtı olaraq birinci kere keçirgen böyle açıq araştırmanıñ neticelerini cemaatçılıqnıñ diqqatına avale etemiz, – dep başladı matbuat konferentsiyanı Aleksey Skorik. – Men bu tedqiqatnıñ maqsadlarını da añlatmağa isteyim. Bizim nizamnamemizde qırımtatarlarnı qaytaruv ve ukrain cemiyetine qatıluvına dair maddeler de bar. Fond milliy idare institutlarınıñ inkişafına da qoltuta, çünki zanımızca milliy idare organları qırımtatar halqı özgünliginiñ saqlanıp qalmasınıñ kefilidir.

Araştırmanıñ ğayesi ve mündericesi aqqında aytırken “SPHERA” informatsion merkeziniñ müdiri Aleksandr Şülga şunı da bildirdi ki, tedqiqatta bivasta Qurultay delegatları , qırımtatar siyasiy küçleri, milliy idare organları ve cemaat teşkilâtlarınıñ liderleri, Qırım akimiyeti vekilleri, siyasiy ekspert, jurnalist, alim ve uquqqoruyıcılar iştirak ettiler. “1,5 – 2 saat devam etken subetlerniñ çoqusı Aqmescit ve Kiyevde keçirildi”, – dedi A. Şülga. – Böyleliknen, aynı suallerge çeşit fikirlerni köstergen tolu malümat alındı”.

Ekspert sorav 9 esas bloklardan tertip etildi: “Qurultay arfesinde içtimaiy-siyasiy vaziyet”, “yañı Qurultaynıñ missiyası ve vazifeleri”, “yañı ve eski Qurultay delegatlarınıñ hususiyetleri”, “yañı Qurultayda biznes-faktor”, “Qurultayda tesirniñ yañı ve eski merkezleri”, “yañı Meclis”, “Qurultay ve Meclisniñ akimiyet ile munasebetleri”, “Qurultay reisi institutını meydanğa ketirüv istiqbali”, “Qırımtatarlar problemi boyunca halqara forum keçirilmesiniñ istiqbali”.

“SPHERA” informatsion merkeziniñ müdiri Aleksandr Şülga ekspertler fikirlerini anonim şekilde bildirgenlerini qayd etti. “Bu, araştırma obyektiv olması içün yapıldı, – dedi Şülga. – Biz çeşit fikirlerni eşitmek içün farqlı ekspertlerden soradıq. Ekspertlerniñ üçte bir qısmı qırımtatarlar degil, amma bu saada bilgileri bar”.

Taqdim tedbirinde iştirak etken Meclis reisiniñ muavini Remzi İlyasov yapılğan işke müsbet qıymet kesip, lâkin aynı zamanda bu tedqiqatqa obyektiv qıymet kesmek zor, dedi. “Şübesiz, pek çoq meseleler ögrenilgen, – dep qayd etti R. İlyasov. – Lâkin, Qurultay-Meclis qurumı faaliyetine kelgende men talil etip, tevsiyeleriñizni Qurultayda seslendirmeñizni rica eter edim ki, Qurultay delegatları soravda bildirilgen fikir-mulâazalarnı qapa-qarşı izaatlamasınlar”.

“Çeşit fikirlerni ifade etmek yahşı iş, zanımca, amma araştırmanı devam ettirmek kerek. Halqara teşkilâtlarnıñ Ukrainağa ait soñki esabatlarnıñ episinde Qırımtatar halqınıñ Meclisini Ukrainanıñ uquq alanına kirsetmek tevsiyeleri mevcut. Şunıñ içün de ekspert soravında bu sualniñ tüşürilmesi yañlıştır, – dedi Pilip Örlik adına Demokratiya institutınıñ (Kiyev) hadimi Natalya Belitser tedbir iştirakçilerine hıtap eterek.

Öz nevbetinde Meclisniñ tışqı alâqalar bölüginiñ başı Ali Hamzin “araştırmanıñ ne derecede semereli ve obyektiv olğanını zaman ve Qurultaynıñ yañı erkânınıñ işi kösterir”, dedi.

Yapılğan iş neticelerine yekün çekken Aleksey Skorik ve Aleksandr Şülga qayd etkenlerine köre, ekspertlerniñ qırımtatar cemiyetiniñ gençleri ve üyken nesilni temsil etken bayağı qısmı Qurultay ve Meclisni islâh etmek lâzim, dep sayalar. Olarnıñ fikrince, eñ kelişken variant Qurultay ve Meclis funktsiyalarınıñ ayrı-ayrı olmasıdır. Qurultay aliy vekâletli organ olsa, Meclis aliy icra organı olmalı.

Qurultay Reisi institutını meydanğa ketirüv boyunca ekspertler farqlı fikirler bildirdiler. Bazıları bu adımnıñ real olğanı ve bu vazifege Mustafa Cemilev seçilmek kerekligini bildirdiler. Böyleliknen, bu – Qurultay-Meclis qurumını islâat etüv yolunda ciddiy bir yılışuv olur ve Mustafa Cemilev spiker vazifesini eeda eter edi.