Almaniya cemaat erbaplarınıñ gruppası Meclis yolbaşçılarınen körüştiler

29 Sentâbr 2013

2013 senesi sentâbr 29 künü Aqmescitte Milliy Meclis yolbaşçılarınıñ “Via Cultus – devlet siyasiy cemiyeti” vekillerinen körüşüvi olıp keçti.

Milliy Meclisni Meclis reisiniñ birinci muavini Refat Çubarov, reis muavini Remzi İlyasov ve tışqı alâqalar bölüginiñ başı Ali Hamzin temsil ettiler.

“Via Cultus”nı ise 28 azası temsil etip, olarnıñ arasında Almaniya parlamentiniñ sabıq azaları, prokuratura hadimleri, devlet müessiseleriniñ ve çeşit cemaat teşkilâtlarınıñ hadimleri bar edi. Gruppağa belli nemse siyasetşınası, professor Karl-Georg Şrayner yolbaşçılıq yapa.

Karl-Georg Şraynerniñ bildirgenine köre, olar Qırımda informatsion-tanışuv maqsadnen ziyarette bulunmaqtalar. “Bu munasebetnen Meclis yolbaşçılarınen körüşüvimiz ve subetimiz ziyaretimiizniñ baş maqsadlarından biridir, – dep qayd etti Şrayner. – Biz Ukraina ve Qırımda milliy azlıqlarnıñ aqlarını qorçalavnen bağlı vaziyet aqqında bivasta birinci şahıslardan bilmek isteymiz”.

Refat Çubarov “Qurultay – Meclis” qurumı, qırımtatar halqınıñ vekâletli organınıñ maqsadları ve vazifeleri, qırımtatar halqınıñ bugünki vaziyeti aqqında ikâye etti. Yarımadanıñ tamır halqı olğan qırımtatarlarnıñ tarihını tarif eterken, Refat Çubarov şunı da qayd etti ki qırımtatarlarnıñ 1783 senesine qadar mustaqil devletleri – Qırım hanlığı, sovetler devirinde ise Qırım Muhtar Cumhuriyeti kibi milliy muhtariyetke malik ediler. 1783 senesi devletçilik ğayıp etilgen soñ çar ve sovet Rusiyesi tarihında qırımtatarlarnıñ taqdiri 1944 senesi sürgünliknen ve soyqırımnen yekünlengen facialı vaqialarnen toludır.

“Sürgünlik ve avdetnen bağlı meselelerden çoquñız haberdarsıñız. Halqımıznı sürgün etkenlerinde onıñ er şeyini çekip aldılar. Ana-babalarımıznıñ evlerinde yabancı insanlar yaşamaqta. Bu da azlıq etkeni kibi Qırımdaki bütün köy ve şeerlerniñ tarihiy adları deñiştirildi, – dedi Çubarov. – Bugünde-bugün yarımada “İvanovka”, “Nikolayevka” kibi oña ait olmağan adlardan tarihiy sıfatını coydı”.

Ayrıca qayd etildi ki, Meclis 1991 senesi Ukraina mustaqilligine ve Ukrainanıñ Avropağa qatıluv kursına qoltutqan Qırımda yekâne siyasiy küçtir, – dedi Refat Çubarov.

Remzi İlyasov musafirlerniñ Qırım Yuqarı Şurasınıñ işinen, Qırım parlament ive yerli şuralarğa saylav kompaniyasınıñ sistema ve printsiplerinen bağlı suallerine cevap berip, Qırım Yuqarı Şurası Milletlerara munasebetler ve sürgün olunğan grajdanlarnıñ işleri boyunca daimiy komissiyasınıñ reisi sıfatında faaliyetin aqqında ikâye etti. İlyasov şunı da ayrıca qayd etti ki, milliy mensüpligi boyunca sürgün etilgen qırımtatar halqınıñ meselelerini çezmek içün Ukraina zarur qanunlarnı qabul etmesi kerek.

Ali Hamzin öz nevbetinde almaniyalı musafirlerniñ diqqatını şuña celp etti ki, Meclis Avropa vicdan ve hatıra platformasınıñ azasıdır. “Qırımtatarlarnıñ vekâletli organı Qırımda Avropa Parlamenti 2009 senesi Vilnüs sammitinde qabul etken printsiplerni teşviq ete. Sammit avgust 23-ni 20-nci asırda eki totalitar – kommunist ve natsist rejimleri qurbanlarınıñ hatırası künü dep ilân etken edi, – dedi Meclis tışqı alâqalar bölüginiñ başı. – Qırımtatar halqı şu totalitar rejimniñ qurbanıdır”.

Subet devamında Ali Hamzin qırımtatarlar ta 1917 senesinden başlap kommunist rejivi tarafından açlıq, terror, aqsımlav, 1937 senesiniñ repressiyalarına ve 1944 senesi sürgünlik ve soyoqırımğa oğratılğanları aqqında ikâye etti. “Bizim halqımız natsist rejiminden de zarar kördi. 100 qırımtatar köyü yaqıldı. Asriy tarih ve medeniyet saibi olğan bu köyler yernen yeksan etildiler”, – dedi Ali Hamzin.

Körüşüvde bunıñ kibi de ağır vaziyette bulunğan milliy tasil, qırımtatar tilinde kitap neşiri saasında problemler, qırımtatarlarğa öz aqlarını tiklemek imkânını bergen qanunlar yoqluğı muzakere etildi.

Körüşüv neticeleri boyunca Karl-Georg Şrayner onıñ zenaatdaşları qırımtatar problemlerini keniş kütlege bildirmek meramında olğanlarını bildirdi. “Bizlerde siziñ kibi ükümetten tış teşkilâtlar, hayriye vaqufları çalışmaqta, – dep devam etti çıqışını Şrayner. – Bu teşkilâtlar aydınlatuv işlerini alıp barıp, siyasiy vaziyetke tesir keçireler. Biz Qırımtatar halqınıñ aqlarını tiklev boyunca halqara forumnıñ keçirilmesine öz issemizni qoşarmız”.