Meclis delegatsiyası Almaniyada Leyptsig civarında halqlar çarpışmasınıñ 200 yıllığına bağışlanğan konferentsiyada iştirak etti

07 April 2013

2013 senesi aprel 6-7 künleri Almaniyanıñ Leyptsig civarındaki Borna şeerinde “Leyptsig civarında Halqlar çarpışmasınıñ 200 yıllığı – Klâynbohta “tatar mezarlığınıñ” 200 yıllığı:regional noqtai nazarından uluslararası külturologiya araştırmaları” mevzusında halqara simpozium olıp keçti.

Borna şeerine yaqın olğan Klâynboh degen yerçikte Mustafa oğlu Yusuf adlı tatar subayı defn etilgen. Onıñ asılına dair bir çoq versiyalar olıp, birleri onıñ Poloniya ya da Qırım, Qazan ya da Başqortostanda doğğanını tahmin eteler. Mezarğa ketken yolda “TATAREN GRAB” yani “tatarnıñ mezarı” degen belgi qoyulğan.

Simpoziumnı filologiya doktorı Miyeste Hotopp-Rike yolbaşçılığındaki Kavkaz, Tavrika ve Turkestan (ICATAT) institutı teşkilâtlandırdı. Maruzacılarnıñ çıqışlarını Bütündünya tatarlar kongressi İcra keñeşiniñ azası, “Almaniya tatarları” birliginiñ reisi Venera Vagizova-Gerasimova tercime etti.

Yusuf Leyptsig civarında 1813 senesi meşur Halqlar çarpışması vaqtında yaralanıp elâk olğan. Napolen cenkleri tarihında bu eñ qanlı tutuşuv olıp, onda yarım million qadar asker iştirak ete. Rusiyeniñ 22 biñ askeri elâk olıp, olarnıñ arasında pek çoq türk ve qırımtatar asker ve subayları da bar edi. Bugünde-bugün qabir teyertipli, temiz tutula, onı Almaniyada er kes bile. Mında bu qabir tarihiy degerlik ve araştırma obyekti dep sayıla.

Qırımdan ilmiy tedbirge Meclis tışqı alâqalar bölüginiñ başı Ali Hamzin ve QMPU İlmiy-tedqiqat merkeziniñ üyken ilmiy hadimi Timur Qurşutov, bunıñ kibi de Kiyevdeki qırımtatar cemiyeti idaresiniñ azası Bekir Ğaniyev davet etildiler.

Timur Qurşutov özüniñ “Rusiye imperiyasında qırımtatar eskadronlarınıñ tarihı (1784-1918 ss)” maruzasında Rusiye imperiyası ordusında 1814 senesi hızmet etip, Napoleonğa qarşı cenkleşken 4 polk aqqında malümat berdi. Çıqışta Leyptsig civarındaki çarpışmada 700 atlı qırımtatar askeri elâk olğanını tasdiqlağan arhiv raqamları da ketirildi.

Meclis tışqı alâqalar bölüginiñ başı Ali Hamzin “Rusiye ve Sovet imperiyalarınıñ mazlum halqlarğa nisbeten siyasesi: qırımtatarlar – Avropa musulman halqınıñ saqlanıp qalması içün küreş” degen maruzanen çıqışta bulundı. Onda natıq Rusiye ve sovet imperiyalarınıñ öz halqlarına, bilhassa türk halqlarına nisbeten suniy assimilâtsiya ve ruslaştıruv siyasetini alıp barğanını kösterip, bu cinaiy siyaset şu halqlarnıñ imperiyağa sadıqlığı esapqa alınmadan keçirilgenini ayrıca qayd etti.

“Çar Rusiye ve SSSR mevkure ceetinden biri-birinden farqlı olsalar da, mazlum halqlarğa nisbeten bir assimilâtsiya siyasetini amelge keçirdiler”, – dedi Ali Hamzin.

Şu da qayd etildi ki, rus halqınıñ kendisini de bu cinaiy siyasetniñ qurbanı olaraq körmek kerek. Maruzacı Rusiye ve Ukrainada milliy azlıqlarnıñ aqları tanılmağanı keçmişte bu imperiyanıñ zulumından eziyetlengen halqlarnı telâşlandırğanını da bildirdi.

Öz çıqışınıñ soñunda Ali Hamzin Rusiyeniñ eki rejiminden zarar körgen Türk dünyası ve halqlarınıñ taqdiri ve vaziyeti mevzusında Berlinde halqara konferentsiya keçirmekni teklif etti. “Böyle konferentsiya türk dünyasınıñ o ya da bu devletke hızmet etken ve al-azırda qabirleri Avraasiya qıtasınıñ er yerinde olğan türk dünyasınıñ vekillerine sayğı ve diqqat kösterilgeninden delâlet bere. Ebet Mustafa oğlu Yusuf kibi şerefke olardan pek çoqları nail olamadılar. Olarnıñ episi büyük türk dünyasınıñ vekilleri olaraq cesürlik, namus örneklerini kösterdiler. Lâkin aynı şu imperiya tarafından soyqırımğa oğratıldılar”, – dedi Meclis tışqı alâqalar bölüginiñ başı Ali Hamzin

Simpozium programmasına binaen Meclis delegatsiyası Klâynbohta Mustafa oğlu Yusufnıñ qabiri ve elâk olğan subaylarğa Lâyptsigde tiklenilgen 91 metrlik abideni ziyaret etip, ruhlarına dua oqudı. Bu – Avropada eñ yüksek yadikârlıqtır.