Aqmescitte İnsan aqları kününe bağışlanğan Bütünqırım mitingi olıp keçti

10.12.2012

Bütünqırım mitinginiñ iştirakçileri qırımtatar halqınıñ birligi ve maneviy birdemligini pekitmek, saylanma organlarını qaviyleştirmek içün küç-ğayretlerini işleteceklerine söz berdiler.

Dekabr 10 künü Milliy Meclis qoltutuvında qırımtatar cemaat teşkilâtları Aqmescitniñ merkeziy meydanında Halqara insan aqları kününe bağışlanğan Bütünqırım mitingini keçirdiler. “Menim sesimniñ de emiyeti bar” şiarı altında keçken mitingde Qırımnıñ çeşit regionlarından kelgen 3 biñden ziyade adam iştirak etti. Aktsiya iştirakçileriniñ ellerinde “Evlerimiz qaytarılması ya da qorantalarımız içün eV qurmağa topraq ayırılmasını talap etemiz!”. “Aqlarımız tiklensin!”, “Qırım bizim içün raatlıq yeri degil de, Vatanımızdır!” kibi şiarlar bar edi.

Mitingde qırımtatar, rus ve ukrain cemaatçılığınıñ vekilleri, Qırımtatar milliy areket faalleri, siyasetçiler çıqışta bulundılar. “Bizim Qırım” Halqara cemaat teşkilâtınıñ icra direktorı Asan Egiz alıp barğan miting Qırım musulmanları müftisiniñ muavini acı Enver Nağaşev oquğan duanen başlandı. Mitingni kiriş söznen Meclis Kâtibiyetiniñ başı Zair Smedlâyev açıp, soñki vaqıtta yüz bergen davalı adiselerde toqtaldı.

“Bizge nasıl keder etmege tırışmasınlar, biz ep bir Vatanımızğa qayttıq! Bugün narazılıq tarlalarında turar ekenmiz, kimniñdir yerini tutıp almağa istemeymiz, 1944 senesi çekip alğan evlerimiz yerine bir parça topraq beriñiz, deymiz”, – dedi Zair Smedlâyev öz çıqışında. 1944 senesi mayıs 18 künü iç bir qırımtatarı öz toprağından, evinden vazgeçkeni aqqında ariza yazmadı, bularnı bizden çekip aldılar. Demek, qanun boyunca olarğa bizim aqqımız bar ve biz öz qanuniy aqlarımıznıñ tiklenmesini talap etemiz” dedi. Qırım halqları keçmişten ders alıp, kelecek içün hulâsa çıqarmalılar. “Halqara insan aqları künü biz bugün dialog ve “Milliy mensüpligine köre sürgün etilgen qırımtatar halqı aqlarınıñ tiklenmesi aqqında” qanunnıñ qabul etilmesi bir çoq problemlerniñ çezilmesini teminlegeni aqqında aytmaq kerekmiz”, – dedi eminliknen Zair Smedlâyev.

Miting iştirakçilerine hıtap etken Meclis Topraq komissiyasınıñ reisi Zevcet Qurtümerov şunı qayd etti ki, bugün Ukrainada muhtac insanlarğa mesken qurmaq içün topraq ayıruv pek yaramay alda. Onıñ aytqanına köre 2013 senesi mart ayında narazılıq tarlalarında turğan biñlernen tatarlarnıñ meseleleri çezilmegenine tamam 10 yıl olacaq. “Topraq meselesini çezmemek içün akimiyet er şeyni yapa, insanlarnı cinaiy cevapkârlıqqa çeke, çeşit manialar yasay”, – dey Z. Qurtümerov. Z. Qurtümerovnıñ fikrince topraq meselesi çezilmegeniniñ daa bir sebebi – akimiyet narazılıq tarla iştirakçileri arasında özlerine “faydalı” insanlarnı tapalar. Bu insanlar ise provokatsion işlerni yapalar.

Mitingde Meclis reisiniñ muavini Ahtem Çiygoz, “Avdet” cemaat teşkilâtınıñ azası Nazim Memetov, “Maarifçi” birleşşçmesi teftiş komissiyasınıñ reisi Beyye İlyasova, Aqmescit regional meclis reisi Lemmar Yunusov, Ukraina halq partiyası Qırım teşkilâtınıñ başı Öleg Fomuşkin, Qurultay Teftiş komissiyası reisiniñ vazifesini eda etici Qurtseit Abdullayev çıqışta bulunıp, insan aqları halq aqlarınen beraber qorçalanmaq kerekligini qayd ettiler. Bunıñ kibi de olar qırımtatar halqınıñ aqları tiklenmegence Ukrainada insan aqlarınıñ qorçalanuvına irişilmez, dediler.

“Dedelerimizniñ toprağında halqımız, tilimiz, medeniyetimiz ve dinimizni tiklemek içün küreşemiz, – dedi öz çıqışında milliy areket veteranı Ayşe Seytmuratova. Biz başqa iç bir halqqa keder etmeymiz, diger til ve dinlerge de qarşı çıqmaymız”.

Ukrain Milletçiler kongressi Qırım teşkilâtınıñ başı Vasil Ovçaruk miting iştirakçilerine muracaat eterken, qırımtatarlar Ukraina ve Qırım alanında eñ aktiv millet vekilleri olğanını söyledi. “Ukrainler ve lâqayd olmağan ruslar qomşularınıñ aqlarını bozup, barışıqlı ve adaletli cemiyet qurıp olamazlar”, dedi Ovçaruk.

Öz nevbetinde çeşit millet vekilleri turğan “Simferopol” aeroport yanında narazılıq tarlasınıñ vekili Vlad Doroşenko bütün insanlarnıñ problemleri aynı ve olarnıñ episi musaviyler. “Lâkin bazıları kendilerini birevlerden üstün köreler ve 9 bıñ gektarnı işğal etip, anda tek kiyik ot östüreler. Sıradan bir insannıñ arizasına akimiyet topraq yoqtır, dey ve aynı zamanda küneş aletlerini qoymaq, “müim adamlar içün” büyükten-büyük meydanlar ayırıla”, – dep qayd etti Doroşenko. Onıñ fikrince Molodöjnoye qasabası yanındaki yağma Ukraina içün masharalıq. “Men şunı tüşündim ki, şu narazılıq tarlalarnıñ em qırımtatar, em slavân vekilleri birleşmek kerekler. Çünki vazifemiz bir, Anayasa maddesine zıt degil ve er birimizge topraq almağa uquq bere”, – dedi Doroşenko.

Meclis reisiniñ birinci muavini, Qırım Yuqarı şurasınıñ “Qurultay-Ruh” firqasınıñ başı Refat Çubarov mitingge kelgenlerge öz fikirlerini bildirgenleri ve birligimizni numayış etkenleri içün teşekkür aytıp, bu yılki mitingniñ şiarı “Menim sesimniñ de emiyeti bar”, dedi.

Refat Çubarov emin ki, eger insan öz aqlarını qorçalap olamasa, onıñ yerine bunı çetten birisi kelip yapmaz. Onıñ fikrince Qırım sakinleriniñ, bilhassa qırımtatarlarnıñ ana tilde tasil ve meskennen teminlenüv saasında aqları bozula. Meclis reisiniñ birinci muavini Qırım sakinlerini öz aqlarını qorçalav oğrunda birleşmege çağırdı.

Molodöjnoye qasabasındaki yağma ve Cuma cami qurulacaq yerdeki patlavlar hususında söz yürsetken Refat Çubarov bu areketlerge “aydutlarca” areket dep qıymet kesti. “Eñ qattı qavğalaşqan insanlar bile bir masa başına oturıp, añlaşmaq kerekler”, – dep saya siyasetçi. O, şunı da qayd etti ki, qanunlarğa riayet etilgen devlette iç bir kimse öz boynuna makheme organlarnıñ vekâletini alamaz.

Refat Çubarov şunı da qayd etti ki, milliy tasil ve tarihiy toponimikanı tiklev meselelerniñ çezimi er bir qırımtatarına bağlıdır. O, insanlarnı daa da aktiv olmağa, aqlarını qorçalamağa, özleri yaşağan yerlerde camiler qurmağa, balalarınıñ ana tilinde oqutılmasını talap etken arizalarnı yazmağa çağırdı.
Çıqışta bulunğanlar Qırımnıñ biñlernen köylerini bozğan, Hanlar kütüphanesini yaqqan elleri qanlı feldmarşal Lassige eykel qoyulmasına ve akimiyet vekilleriniñ şu eykel açılmasında iştirak etkenlerine narazılıqlarını ifade ettiler.

Mitingniñ soñunda onıñ iştirakçileri birağızdan miting qararını qabul ettiler. Onda qırımtatar halqınıñ birligini pekitmek ve saylanma organları Qurultay, Milliy Meclis, yerli meclislerni qaviyleştirmek içün epsi çarelerni köreceklerini bildirdiler.

Ukrainada insan aqlarınıñ aqsımlanması, qırımtatar halqı aqlarınıñ tiklenilmegeni Ukrainada grajdan cemiyetini qurmaq, bütün sakinleri içün musaviylik, adalet ve munasip ayat şaraitlerini teminlev yolunda mania olalar.

Miting iştirakçileri Ukraina Prezidentine muracaat etip, qırımtatar halqınıñ teşebbüsi ile 2013 senesi Qırımtatar halqınıñ öz Vatanında aqlarını ğayrıdan tiklev ve Ukrainada onıñ inkişafını teminlev meselelerine bağışlanğan halqara forum keçirilmesine qoltutmağa çağırdılar.

Malümat içün: Halqara insan aqları künü BMT Baş Assambleyasınıñ teklifine binaen 1950 senesinden başlap er yıl dekabr 10 künü qayd etilmekte. Bu künü 1948 senesi BMT Baş Assambleyası İnsan aqları umumiy deklaratsiyasını qabul etti.