Qırımtatar Milliy Meclis Reisi M.Cemiloğlu’nun V.Qurultay 4.Toplantısındaki Qonuşması

Sayüılı Qurultazy vekilleri, qıymetli misafirlerimiz!

Bu Qurultay toplantısınında bizler esas olaraq 3 meselede qararlar alınacaqtır. Birincisi, Qurultay vekillerinin seçim qaidelerine kirsetilecek denişmeler hususta, ikincisi – Milli gimnimiz sözlerine bazı denişmeler kirsetilmesi ve üçüncüsü  – onümüzdeki Ukrayna parlamento seçimleri hususta.

Bu sene bizim toprağımızda 74 yıl devam etken komünist rejimin  yıkılmasının arifesinde yeniden Qırım Tatar halkının Milli Qurultayın meydanğa kelmesine ve onun birinci toplantısı başlandığına artıq 21 yıl tola. Keçken 21 yıl devamında biz 12 Qurultay toplantılarını geçirdik ve şimdiki toplantımız artıq 13-cisıdır. Bu toplantılarda bizler halqımız için en mühim meseleleri müzakere ettik, kerekli qararlar aldık ve Milli Meclisimizin azalarını seçtik.

Hayat, olup keçken vaqialar kösterdi ki, milli demokratik yönetim sistemimizin yeniden qurmaq qararısonki 20 yıl içerisinde halqımızın en doğru ve tam zamanında alınğan qararlarında birisidir. Halkımızın zor durumlarında, binlerce insanlarımız vatanına qaytıp kelmeğe başladığında oların haqlarını qorumasına, oların birçoq problemlerini çözümüne, daha ziyade halkımıznı birleşmesine ve, en önemlisi, o qarğaşalı yıllarda bizim toprağımızda milletlerarası çatışmalar olmamasına ve qan dökülmemesine bu qurduğumuz sistemin büyük rolü oldu. Maallesef, Sovyetler Birliği dağıldığından sonra onun birçok bölgelerinde olaylar qansız keçmedi.

Belki de Milli Meclisin, yerli meclislerimizin qusurları, eksiklikleri hususta,  birçok Milli Meclis veya yerli meclisler azalarının beceriksizlikleri, yalnış hareketleri haqqında çoq şeyler söylemek mümkündür. Ama eminim ki, eğer biz zamanında bu yönetim sistemimizi qurmamış olsaydıq, halkımızın sorunları şimdı daha ziyade, halqımızın birliği daha düşük seviyede olacaqtı.

Keçken sene yapılğan ve yayınlanğan bazı sosyolojik araştırmalarğa, bu sırada Ukrayna’nın en meşhur  olğan Razumkov Araştırma Merkezinin  neticelerine köre, şimdi halkımızın 82 % Milli Meclisimizge tamamile inana ve onu desteklemektedir. On yıl evvel keçirilgen araştırmalarğa köre ise bu raqam 70 % civarında edi.  Onun için, bazı kimselerin, Meclisin otoritesi düştü, halqımızın birliği zayıflandı kibi söylentilerin temelinde  hiçbir kerçek yoktur. Bunlar yalnız kendi isteklerini bir kerçek kibi köstermeğe çalışalar.

Belki de bu yüksek dereceli halqımızın itimadını haqedecek qadar Milli Meclisin başarıları olmamıştır ve bu itimadın esas sırı  onun demokratik olmasındadır. Yanı, halqımızın büyük çoğunlugu bu yönetim sistemimiz ne derece efektiv çalışacağı ve bu sistemde kimler çalışacağı kendilerinden bağlı olduğunu anlaylar, çünki o meclisleri olar kendileri seçeler.  Onun için,  eğer hep seviyedeki meclislerimiz seçimleri demokratik şekilde ve son derece açık olursa halkımızın milli sistemimize olduğu itimad daima yüksek olacaq ve güven krizi hiç zaman olmayacaqtır.

1991 yılında itibaren, yani yönetim sistemimizin yeniden qurulduğunda sonki zamanlara qadar bizler Qurultay vekillerini ikki basamaqkı seçimlerle  ve yerli meclislerimizi ise insanlarımızın yaşadıkları yerlerde cemaat toplantılarında saylay edi.

İki basamaqlı Qurultay vekillerin seçiminin  – yani birinci basamaqta seçmenler saylanılması ve ikinci basamaqta seçmenlerin konferanlarında Qurultay vekillerin saylanılmasında hem olumlu ve hem olumsuz tarafları var. Olumlu tarafı şu ki, vekilleri seçmezden önce konferanlarda vekil namzetlerin şahsiyetleri hususta müzakereler yapmak, olara çeşit sualler vermek mümkün. Ama, bazı soydaşlarımızın fikirlerine köre böyle sistem bazı kimselere, daha açıqçası Milli Meclis’ke,  kendisine uyğun olğan kimselerni seçilmesine imkan yarata imiş. Men bu fikirni tartışmaq istemeyim, ama birçoq soydaşlarımız böyle fikirde ise, demek, bunu da hesapqa almaq kerektir. Bundan da ğayrı, böyle iddialar belli derecede doğru olsa bile, keçken yıllar içerisinde başka şekilde seçimler keçirmesinde bizim ne maddi baqımdan, ne de organizasyon baqımından imkanlarımız yoqtu.

2009 yılında birçoq Meclis toplantılarında olup keçken tartışmalı müzakerelerden sonra yerli meclislerimizi ve Qurultay vekillerini başka üsülnen seçmeye qarar alındı. Bu künge qadar Aqyar’dan ğayrı tüm Qırım’da yerli meclislerimizin yeni üsül ile seçimleri olup keçti. Toplam olaraq bu künge kadar 294 yerli meclis ve o meclisleri 2095 azası seçildi. Hep yerlerde seçimler başarılı geçti demek mümkündür. İnsanlarımızın aktifliği bazı yerlerde  35 %, diğer yerlerde  75 %, toplam olaraq  55 % civarında oldu.

Bu Qurultay toplantısında  biz Qurultay vekillerinin seçim qaıdelerine kerekli deniştirmeler kirsetmemiz kerek olacak, çünki 6.Qurultayın vekilleri yeni seçim sistemine köre keçirilecektir. Bundan da ğayrı, belki teşkilatlarımızdan Qurultayğa seçilecek vekillerin sayısına da bazı denişmeler kirsetilmesi kerek olacaqtır. Bu qonuda Milli Meclis azaların ve zaten halqımızın arasında çeşit fikirler ver. Bazıların fikirlerine köre hep Qurultay vekillerini cemaat teşkilatlarından seçilsin, diğerlerin düşüncelerine köre hep vekiller majoritar sistemine köre seçilsin, üçüncü fikir – yarı yarıya olsun, dördüncü fikir – eskisi kibi qalsın, yani 50 vekil teşkilatlardan seöilsin, kalan 200 vekil ise majoritar sistemine köre.

Menim fikrime köre ise, eski oran qalsın veya teşkilatlardan seçilecek vekillerin sayısı biraz, belki 75 kişiye kadar, arttırılsın.

Kün tertibimizin diğer önemli meselesi  – Qırım Tatar milli gimnidir.

Malüm olduğu kibi, 2.Qurultayın Birinci toplantısında 30 Haziran 1991 de milli gimniziz hususta qarar alınğan edi. Bu qararda Qırım Tatar milli gimni olaraq Numan Çelebicihan’ın ‘Ant Etkenmen’ şiiri qabül etilgen edi. Ve kerçekten de bu şiirin çoq sözleri milli gimn için uyğun, çünki bu şiirde milletin qaderi ve bu milletni serbestliği için sonuna qadar kureş ettilmesi hususta sözler var.  Ama Numan Çelebicihan’ın  1917 senesi  ‘Millet’ gazetesinde yayınlanğan bu şiiri milli gimn olaraq yazamamıştı, o şiirde Çelebicihan’ın şahsi duyğuları, onun dünya bakışı, bu dünya fani dünya olduğu, her şeyin sonu olduğu, Qurultaylı han olsan bile bir günü seni toprağa vermek  için mezarcilar keleceği hususta düşünceleri de aksettirile.

Hep bu düşünceler ne qadar doğru olsa bile, bu gibi fikirler milli gimn için çoq uyğun değil. Onun için milli gimnimizin sözlerini biraz deniştirme fikri halqımız  ve ayrıca şairlerimiz arasında daima vardı. Ama Milli gimnin sözlerini deniştirme meselesi bu siyasi meseledir ve bu hususta qararnı yalnız Qurultay alabilir.

Bizim şairleriniz kendi tekliflerini yaptılar, milli gimnimizin sözlerine bazı denişmeler kirsettiler, onu orkestra icrasında qayıt ettiler ve bu yeni şekilde gimn üç ay önce matem mitinginde icra etilgen edi. Bu vaqia halqımızın ve ayrıca diasporamızın arasında çoq geniş müzakerelere ve tartışmalarğa yol açtı, çünki bu hususta Qurultayımızın qararı daha çıqmadı.

Böylelikle, Qurultay vekilleri bu teklif etilgen milli gimnimizin yeni variantını baqıp kendi qararlarını alması kerek olacaqtır.  Alınabilecek qararımızın birqaç alternatifi var. Birincisi, teklif etilgen gimn variantı qabül etile. İkincisi,teklif etilgen variant qabül etilmey ve onu daha ziyade keliştirmek için konkurs ilan etile. O zaman gimn hususta sonki qarar bu Qurultay toplantısında değil de, yeni seçilecek 6.Qurultay vekilleri tarafından qabül etilecektir. O zamana qadar ise eski, 1991 senesi qabül ettiğimiz gimn variantı qullanılacaqtır.

Ve sonki bu Qurultay toplantısında baqılacaq ve qararlar alınacaq meseleler sırasında üç ay sonra, 28 Ekimde olacaq Ukrayna parlamento seçimleri ve bu seçimlerde bizim iştirağımız.

Ama kelecek seçimlere keçmezden evvel birqaç söz 2010 senesini Ekim ayında olup keçken Ukrayna yerel seçimleri hususta söylemek isteyim, çünki o seçimlerin neticelerinen bağlı bazı qararlar alması kerek olacaqtır.

2010 yıl senesinin yerel seçimleri hem umumenUkrayna’da ve hem Qırım’da sonki yıllar içerisinde en az insan iştiraq etken seçimi oldu. Qırım’da oy vermeye haqqı olğan insanların yalnız yüzde 48-i iştiraq etti. Qırım Tatarların aktıfliği daima olduğu kibi bu seçinlerde de biraz yüksek edi, ama farq büyük olmadı, yalnız 2-3 faiz ziyade oldu. Qırım Tatarların oyları dağılması ve neticede oların temsilcileri yerel organlarına kirme şanslarını azaltmaq için bayağı hareketler yapıldı. Qırım Tatarların arasındaki esas vazıfeleri Milli Meclisimizin ve Qurultayımızın qararlarına qarşı çalışmaqtan ibaret olğan siyası gruplar seçimlerde Ukrayna köy demokratik partisi ve Ukrayna Sosyalist partisine çalıştılar ve elbette Milli Meclisimizge ve bizimle beraber olğan RUH partisine qarşı çoq aktif propaganda alıp vardılar. Elbet olar 3 faizli barajnı keçip olamadılar ve zannetsem, olarğa böyle vazife verilmeğen edi. Oların esas vazifeleri yalnız bizlere ne qadar da olsa zarar ketirmek ve seçilebilecek temsilcilerimizin sayısını azaltmaqtı. Hem de bazı yerlerde olar vazifelerini becerip oldular.

Mesela, Qırım otonom cumhuriyetinin Yuqarı şurasına Qurultay tarafında majoritar bölgede aday kösterilgen. Mesela, Kırım otonom cumhuriyetin yuqarı şurasına Qurultay tarafından Başçesaray 29-ci seçim bölgesinde namzet olaraq kösterilgen  İlmi Umerov toplam 5494 oy aldı ve seçimi qazanmaq için ona yalnız 127 oy yetişmedi. Ama ayni şu seçim bölgesinde daha ikki Qırım Tatarı Kamılev Reşat  ve  Lümanov Enver  kendi adaylarını kösterdiler ve seçimlerde birisi 400 oy ve ikincisi 301 oy qazandı. Olarğa oylarını vergenlerin  belli kısmı tahminlerimizge köre bizim soydaşlarımız oldu. Neticede o bölgede toplam 5619 oy qazanğan D.Rogaçov isimli  Bölgeler Patisinin adayı vekil olaraq seçildi.

Toplam olarak 2010 yılın seçimlerinde Qırım Tatarlardan şeher ve rayon şuralarına 123 kişi, yani bu seviyede hep Qırımda seçilen vekillerinden 9,2 %, köy şuralarına 870 kişi, yanı Qırım’ın bu seviyede vekillerin 16 %. Qırım Yuqarı şurasına bizden yalnız 5 vekil seçildi, yani 5 %. Daha iki kişi – Bezaziyev ve Gafarov Bölgeler Partisinden esas olaraq Rusların oylarınen seçildiler.

Qırım Yuqarı şurasına, şeher ve rayon şuralarına Qırım Tatarlardan nufüz oranlarına köre biraz azca vekiller seçildiğin esas sebebi, bu sefer seçimler qarışıq sisteme köre olduğudur, çünki majoritar bölgelerinde Qırım Tatarların seçilme perspektifleri  çoq az.

Ama buna baqmadan, eğer seçimlerde halqımızın aktifliği daha biraz yüksek olsaydı ve aramızda bölücülük yapqan kimseler olmasaydı elbette halqımızın temsilcilerin sayı daha ziyade ılacaqtı. Çoq yazıq ki, bu bölücüler arasında bazı yerli meclisler azaları ve 7 Qurultay vekili de oldu. Eğer böyle davranışlar yapqan sıradaki vatandaşlar hususta bizler yalnız ‘Yazıqlar olsun, demek, bunların milli duyğuları bu seviyede eken’, diyebilsek, bölücülük yapqan Qurultay vekilleri hususta bizim tepkimiz biraz başqa olmalıdır, çünki bunlar Qurultay nizamnamesinin taleplerine qarşı hareketler yaptılar. Yani nizamnamezin taleplerine köre olarnı Qurultay vekilleri sirasından çıkarılması hususta oylama yapılması kerek olacaqtır.

Bu sene Ekim ayında olacaq parlamento seçimlerinin neticelerei hem tüm devlet için ve hem de halqımız için çoq muhim olacaqtır. Ayni zaman bu seçimler halqımızın birliği ne derecede olduğunu kösterecektir. Bundan da ğayrı, bu seçimlerde iştiraq ederek biz Ukrayna parlamentosunda bir veya iki temsilcimiz olmasını sağlayabiliriz.

Biylelikle, Qurultayımızın bu toplantısında Ukrayna parlamento seçimleri ile ilgili birqaç qarar alınması kerek olacaqtır. Birincisi, Ukrayna’nın hangi siyasi partisinen beraber biz bu seçimlerde iştiraq eteceğiz, yani, soydaşlaromıza proportsional (yani, oran) sisteminde hangi partiyeye oylarını vermesini tavsiye etecekmiz. İkkincisi, Qırımda mevcüt olğan 10 tane majoritar seçim bölgelerinde hangi namzetlerni destekleyecrkmiz ve kendimiz bu bölgelerge namzet kösterecekmiz mi, yoq mı. Namzet kösterecek olsaq, o namzetler kimler olacaq. Üçüncüden, eğer nasıldır siyasi partilerden bizi temsilcilerimizden birisini o partinin seçim listesinin geçerli sıarına kirsetilmesi hususta anlaşma var ise bu yerge kimni teklif etecekmiz.

Seçimlerle ilgili görüşmelerimiz ve müzakerelerimiz hususta malümatünüz vardır, çünki olup keçken hep  görüşmeler haqqında ve yayın organlarımıza haber verip turduq. Daha etraflı Ukrayna parlamento seçimleri haqqında kün tertibizge köre Refa Çubarov qonuşacaq.

Ama seçimlerle ilgili daha bir önemli mesele var. Hiç şüphesiz ki, Qırım Tatar Milli Meclisinin  Reisi ayni zaman Ukrayna millrvekili olduğu taqdirde, onun gücü, etkisi ve zaten Milli Meclisinin siyasi ağırlığı daha ziyade olacaqtır. Hiç olmadıqta o zaman Milli Meclis reisi istediği zaman istediği devlet adamlarınen körüşmeğe ve olarnen kerekli meseleleri müzakere etmeğe imkanı olacaq. Qırım Tatar Milli Meclisin reisi deniştirilmesi ve onun yerine başqa adam seçilmesi kerek olduğu hususta biz daha Qurultaymızın 2009 senesinin toplantısında anlaşqan edik. Bu artıq tartışılacaq mesele değil ve şüphesiz  o qararnı yerine ketirmeğe kerek. Yalnız o qararnı ne zaman yerine ketirileceği hususta birqaç fikirler var.  Bi meseleni biz sonki Milli Meclisin toplantılarında müzakere etken edik ve Milli Meclis azaların çoğunluğu fikrine yeni Milli Meclis reisini yeni parlamento seçimlerinden sinra saylanacaq 6.Qurultay vekilleri qarar vermesi kerekmiş. Menim fikrimce bu doğru değil, çünki biz yeni seçilgen Milli Meclis reisini Ukrayna parlamentosuna namzet olaraq köstermemiz kerek. Onun için, bu Qurultay toplantısının kün tertibine yeni Milli Meclis reisinin seçimi de kirsetilmesi rica olunur.

Qurultay vekillerin çalışmalarında başarılar dilerim ve inşallah burada aldığımız qararlar milletimizin ve milli davamızın menfaatına olacaqtır.

Diqqatınız için sağ olunuz!