Mustafa Cemilev: «Diger medeniyetli halqlar kibi bizim de aqıllı ve konstruktiv muhalifetimiz olmasını ister edik, lâkin…»

Qırımtatar halqınıñ milliy matem künü olabilecek fesat, ne sebepten onıñ mevkurecileri sırasına Regionlar partiyasından seçilgen deputatlar kirgeni ve Ukraina Telükesizligi Hızmeti prezident Viktor Yanukoviçniñ masasına nasıl taliliy raportlarını qoyğanı hususıda LІGABіznesІnform internet neşiriniñ suallerine Qırımtatar halqı Meclisiniñ reisi, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilev cevap bere

– Mustafa-bey, yaqında Qırımda nasıldır bir “Qırımtatar halq cebesi” quruldı. Meclis bir kereden qırımtatarlarnı daa bir kere bölmek areketleri aqqında ayttı. İşbu beyanat nege esaslana, yañı teşkilât Mecliske nasıl zarar köstere bilir? Qırımtatar halq cebesiniñ artında kim tura? Konkret insanlar bar, öylemi?

– Keçken seneniñ birinci aylarında biz Rusiye mahsus hızmetleriniñ Qırımtatar halqınıñ Meclisine qarşı yapacaq tedbirlerniñ tahminiy planını ala bildik. Ondaki maddelerniñ birinde on-on beş çeşit yönelişteki qırımtatar teşkilâtları (gençler, qadınlar, diniy ve ilâhre), Rusiyege qarşı çıqsa da, mıtlaqa Mecliske muhalif olğan teşkilâtlarını qurıp, soñra olarnı Mecliske qarşı birleştirmek planları aqqında söz yürsetile. Doğrusını söylesem, biz buña çoq inanmadıq. Aydı, bar bizde “Milli Firqa” degen bir gruppirovka, angisi ki 2008 senesi Rusiye-Gürcistan cenki ketken avgust ayında Rusiye Prezidentine qırımtatar halqını Ukrainadan qurtarmaq ricasınen muracaat etmesinen belli oldı. Bundan da ğayrı, “Avdet” teşkilâtından ayırılğan “Sebat” gruppasınıñ baş vazifesi öz cedvelleri boyunca topraq uçastkalarını almaq. “Sebat” em Avdet, em Meclisni duşman, dep bileler, çünki “Avdet” ve Meclis o cedveller doğru tizilmegen, dep sayalar. Bunıñ kibi de kendilerini “aqiqiy” musulman sayğan, qalğanlarını ise kâfir, dep bilgen vahabbiy, salafi, cihadçı, hizbut, habbaşi gruppaları da mevcut. Amma olarnıñ biri-biri arasında barışıqlıq, birlik yoqtır. Qırım musulmanlarını parçalamaq maqsadınen 2010 senesi dekabr ayında Qırım musulmanları idaresine qarşı Musulmanlarnıñ diniy merkezi tesis etildi. Bütün bu qarama-qarışıq gruppalarnıñ birleştirilmesi bizge olabilmeycek bir iş olıp köründi.

Lâkin nasıldır bir qısımnı bir arağa ketirdiler, kerçekten de bir qaç yañı teşkilât qurdılar. Bunı nasıl yapqanları sır degil, ebet. Meselâ, bağıravuq gençlerniñ başına bundan evel eki kere yaqalanğan, de dolandırıcılıq ve hırsızlığı içün, de akimiyet vekillerinen qavğalaşqanı içün bir qaç ay apste tutulğan, soñra ise azat etilgen, albu ki bu maddeler boyunca yıllarca azatlıqtan marum etilmesi mümkün, bir gençni yetekçi etip qoyalar. Azat etkende onıñ ögüne nasıl şartlar qoyula bilecegi de sır degil, çünki sovetler devrinde bu usul daima qullanıldı. İşte, mına şu genç Mecliske qarşı “cebe”niñ başı,, bir qaç ay evelsi ise teatr ögünde Meclis reisiniñ qorqulığı yaqılmasınıñ teşkilâtçısı ola.

Bu “cebe” içinde öyle bir insanlar bar ki, angileri Milliy qurultay qabul etken qarar ve nizamlarnı bozğanları içün Milliy qurultaynıñ qararına binaen Meclisten ve delegatlar sırasından çıqarıldılar. Bularnıñ yanında soñki saylavlarda rayon şuralarına saylanmağa istegen, amma namzetleri regional meclisler tarafından maqullenmegen insanlar da bar. Olar er angi yollarnen olsa da deputatlıqqa irişmek maqsadında soñra çeşit-türlü partiyalarğa (köylüler, sotsialist, A.Moroznıñ partiyası) barıp qoşuldılar ve Qırım musulmanları diniy idaresine ve Mecliske qarşı diniy ve siyasiy teşkilâtlarnı qurup başladılar.

Mecliske olar aslı da telükeli degil. Aksine, qırımtatarlarnıñ daa da ziyade birleşmesine siltem bereler. Çünki millet Meclisniñ yerine nasıl insanlar kele bilecegini köre. Meselâ, Meclis reisiniñ qorqulığını yaqqanlarından soñ bir jurnalist tışqı alâqalar bölügimizniñ reberine böyle degen: “Amma da Meclisiñizde siyasetşınaslapr bar eken! Bu qorqulıqnı yaqmaq işini pek yahşı tüşünip tapqanlar!”. Ya o, neni közde tutqanı soralğanda, o, “Aydı şunı, Siz bunı halqnıñ muhalifetke nefretini qozğamaq içün teşkil etkendirsiñiz!”.

Er alda, diger halqlarda olğanı kibi biz de aqıllı ve konstruktiv, bizim yañlışlarımıznı tüzetüv yollarını köstere bilecek, o ya da bu problemni çezüvniñ daa da kelişken usullarını teklif etken muhalifetimiz olğanını ister edik. Amma, ne bar, o bar işte…

– Eger laf kerçekten de parçalamaq aqqında ketse, bunıñ peşinde kim tura? Bu kimge elverişli?

– Başta bu, kimge elverişli olmağanını aytayım. Birinci nevbette bu, qırımtatarlarğa iç kelişmey, çünki milliy aq-uquqlarnı birlik olıp talap etmek, çoqtan-çoq problemlerni çezmek yerine, olar küç-ğayretleri ve vaqıtlarını biri-birinen iç kerek olmağan faydasız munaqaşalarğa sarf etmege mecbur olurlar. Soñra, eger bu “cebe” ilân etkeni kibi mayıs 18 – Milliy matem künü fesat çıqarmağa tırışsa, aqibeti fena olur.
Yarımadada barışıqlıq ve mevcut meslelerniñ medeniy yolnen çezilmesinde menfaatdar devlet içün de bu elverişli degil. Bu – yalıñız qırımtatarlar meselesiniñ çeziminde ve devletimizniñ eyiallılığında menfaatdar olmağan kimseler içün elverişlidir. Böyleleri ise em devlet içinde, em yurt tışında az degiller..

– Qırımtatar cebesiniñ meydanğa ketirilmesine Regionlar partiyasından saylanğan eki qırımlı deputat qoltutqanı Regionlar partiyası saylavlar aldından Meclisniñ Qırımda itibarını tüşürmege tırışqanlarından delâlet bermeymi?

– Bu deputatlarnıñ birisi – Lentun Bezaziyev. Qırım kommunistleriniñ lideri L. Graf muhtariyat parlamentiniñ reisi olğan devirde aktiv kommunist edi, soñra Yu. Timoşenko baş nazir olğanda “büt”çılar safına qoşulıp, şu bloknıñ cedveli boyunca Yalta şeer şurasına deputat saylandı, prezident saylavları neticesinde V. Yanukoviç devlet reberi olğanda ise regionallar partiyasına avuştı. Ağımdaki yılda bu insan angi partiyağa keçecegini oktâbr ayında olacaq parlament saylavlarınıñ neticesi ve Ukraina yañı akimiyetiniñ erkânı kösterir. Ekincisi – Edip Gafarov. O, da soñki prezident saylavlarından soñ “regional” oldı. Bundan evel ise “Soyuz” partiyasından namzetini köstergen bir iş adamınıñ paralarına “qırımtatar blok”ını teşkil etip, qırımtatarlarnıñ reylerini parçalamağa sebepçi oldı. Tabiiy ki, onıñ blokı 3 fayızlıq sedni atlayalmadı, amma alınğan paranı şunıñnen aqladı ki, reylerniñ bir qısmını çetke sürdi. Neticede Qırım parlamentine bir qaç qırımtatar keçalmadı. Soñki yerli saylavlarda bu ekisi majoritar okruglarda Regionlar partiyasından tek ekisiniñ namzeti kösterilip, ekisi de keçti. Ekisi ve daa bir qaç teşkilâtnıñ, “halq cebesiniñ” yetekçileri, şu cümleden “Milli firqa”nıñ da başı Prezidentniñ fermanınen yañıdan şekillengen “Qırımtatar halqı vekilleriniñ keñeşi”ne kirsetildiler. Meclis ise bu yañı keñeşke kirmekni red etti, çünki bu keñeşke azalar tayinlenmek degil de, saylanmaq kerek.

Olacaq parlament saylavları, elbette ki, qırımtatarlarnıñ arasına şına qaqmaq areketlerini daa da aktivleştirip, ükümet partiyasına boysunacaq bir gruppanı tizmege tırışılmasına siltem olur. Çünki Qurultay semetdeşlerine mezkür saylavlarda başqa bir partiyağa qoltutmaqnı tevsiye eter.

– Qırımda Meclisniñ itibarı ne derecede yüksek, qırımtatarlar sizge evelkisi kibi qoltutalarmı? Qırımtatar cebesi kerçekten de Mecliske raqiplik yapa bilir, dep tüşünesiñizmi?

– Bütün siyasiy küçler öz tarafına çoqça adam celp etmek içün itibarını yüksek etip köstermege tırışa. Lâkin biz bundan qaçınamız ve mustaqil sotsiologik tedqiqatlarnıñ neticelerine bazanamız. Kendi-kendimizni aldatqanımızdan ne fayda? İşte, keçken yılnıñ aprel ayında derc olunğan Razumkov merkeziniñ tedqiqatlarına köre qırımtatarlarnıñ 7,1 fayızı Meclis qırımtatarlarnıñ aqlarını qorçalamay, dep saya, yani umumen Mecliske işanmay. Qalğan 81 fayızı ise Mecliske qoltuta. Şulardan da 37 fayızı Meclisni atta maqtav sözlerinen alğışlağan. Eger de Edvard Kennediniñ eñ yahşı ükümdarlar vaqtında bile ealiniñ 20 fayızı narazı olur, degen fikirini esapqa alacaq olsaq, bizim alımız pek o qadar fena degil. Kene de Razumkov merkeziniñ malümatlarına köre Qırım ealisiniñ 12.8 fayızı Nazirler şurasına ve 13,2 fayızı Yuqarı şurağa inana eken. Demek, “cebeciler” öz tarafdarlarını şu 18 fayız arasında taparlar. Amma bular içindeki adamlar çapa-çapa “cebeciler”nen birleşeceklerine aslı da közüm batmay. Meselâ, kendim de Meclisniñ işinen pek o qadar memnün olmağan 11, 4 fayız sırasına qoşam, lâkin Mecliske qarşı “cebege” iç ketmem. Nasıldır teşkilâtlarnıñ mecliske raqiplik yapabilecekleri aqqında laf bile olamaz.

– Nasıldır bir ay evelsi Siz Rusiye Federal Telükesizligi hızmetiniñ qırımtatarlarnı bölmek, Meclis liderini deñiştirmek ve onıñ erkânına Rusiyege meyil bergen insanlarnı qoşmaq kibi planları aqqında operativ malümat alğanıñıznı bildirdiñiz. Ya bu “cebeni” şu operatsiyanıñ başlanğıçı demek mümkünmi?

– Kerçekten de, olarda er şey bir qaç ay evel bizim elimizge tüşken plan boyunca kete. Mencesine, plannı keregi kibi namuslı eda etmeyler. Aydı, deyik, Mecliske qarşı bir qaç teşkilât qurdılar ve birleştirdiler. Ya erkânında bir qaç adam bulunğan bu teşkilâtlardan ne fayda? Öz toplaşuv ve matbuat konferentsiyalarını mahsus hızmet askerleriniñ bekçiliginde keçireler. Elimizde olğan vesiqalarğa köre bu sene olar üç esas tedbir keçirmek qararındalar. Mayıs 18 künü yani Aqmescitteki meydanda qırımtatarlar eñ çoq toplanğan künde qalabalıq çıqarmaq maqsadındalar. Kene de şu hızmetlerniñ yardımında minberni işğal etecek ve ondan Meclis nasıl yaramay olğanını aytacaqlar. Ekincisi – yaznıñ soñunda olacaq Qurultay ve küzde keçirmekni planlaştırdığımız Halqara forum vaqtında tertipsizlik yapmaqnı tüşüneler. Arada ise Qırımğa kelgen çetel delegatsiyalarnıñ ögünde Meclisni faş etmek, delegatsiya azaları Meclis vekillerinen birlikte qırımtatar qasabalarına barğan kibi olsalar – işlerine keder etmek avale olunğan.

Rusiye Federal Telükesizlik Hızmeti Meclis reisini vazifesinden çetleştirmek ve onıñ erkânına Rusiye tarafdarlarını kirsetmek aqqındaki malümatnı men degil de başta Ukraina tışqı İşler nazirligi tarqattı. Bu, bizim tışqı işler nazirligimiz 2009 senesi Ukrainada diplomatik örtü altında çalışqan çalışqan bir sıra insanlarğa, cümleden Rusiye Federatsiyasıniñ Kiyevdepki elçiliginde üyken mesleatçı olıp çalışqan, aynı zamanda bütün ous teşşçkilâtlarını nezaret etken Rusiye arbiy razvedkasınıñ polkovnigine (Lısenko V.S. ve RF Odessadaki baş konsulı A.Graçev). memleketke kirmekni yasaq etüv boyunca alacaq qararğa esas olacaq edi. Belli ki “persona non grata” dep ilân etilgen bir şahıs soñki eki yıl içinde Qırımğa eñ azda beş kere kelip, Ukraina grajdanlarınen, şu cümleden qırımtatarlarnen de, defalarca körüşti. Zanımca, olar ava arareti ya da medeniyet yañılıqları aqqında laqırdı etmegendirler. Telükesizlik hızmeti hadimlerinden Lısenkonıñ Qırımğa kelmesi olarnen kelişildimi, dep sorağanımda, iç bir şeyden haberimiz yoq, dep cevaplandılar.

– Ya Rusiyege bu nege kerek?

– Men de öyle tüşünem. Sanki kendi problemleri az. Eger Qırım tamır halqınıñ itibarını qazanmaq isteseler fesatqa, alçaq, rezillerge para sarf etmek yerine halqnıñ bazı sotsial meselelerini çezseler, faydası ziyade olur. Meselâ, deyik ana tilinde tasilni ğayrıdan tiklev ve mektepler qurucılığına. Bahusus ki, qırımtatarlarnıñ genotsidi ve medeniy variyetiniñ yoq etilmesinde Rusiye rejimi doğrudan-doğru suçlıdır. Amma ta ki yuqarıda gebeciler kibi fikir yürsetmege alışqan insanlar oturırken, bu, ğaliba, böyle de devam etecek.

Eger Rusiye kütleviy matbuat vastaları talil etilgende olarnıñ serbest olmağanları körülir. Ya 20 yıldan berli olarnıñ Qırım ve qırımtatarlarnen bağlı vaqialarnı aks ettirgenini ögrenseñiz, Qırımda eñ büyük duşman – bu, Qırımtatar halqınıñ meclisi olğanını körersiñiz. Ukraina alanında neşir etilgen rus tilli neşirlerde de aynı şu manzara. Olar qırımtatarlarnıñ qaytmasına yardım bergeni içün Ukraina devletine de yarımadada ruslarğa zarar etecek demografik vaziyetni deñiştirmege istey, dep ne qadar atıldılar! Kerçek, soñki vaqıtta biraz tınçlandılar, çünki Ukraina bes-belli “üyken ağasınıñ” dostane tenqidine emiyet berip, qırımtatar halqınıñ meselesini deyerlik çezmey başladı. Yuqarı Şurada ükümranlıq yapqan koalitsâ sürgün etilgenlerniñ aqlarını tiklegen qanun içün rey bermey, sotsial itiyaclarnı finansirlev seviyesi tsifirge tüşti, muhtariyatnıñ akimiyet organlarında qırımtatarlar vekâletliginiñ seviyesi de pek alçaq.

Ne içündir Rusiyede Meclisni Qırımda Rusiyege qarşı baş küç, dep sayalar. Albu ki, biz ne ruslarğa ve de umumen diger insanlarğa milliy mensüpligine köre aslı da qarşı degilmiz. Rusiyede dostlarımız da, bilhassa şu devletniñ uquqqoruv ve demokratik dairelerde, belki de bütün başqa devletlerge köre pek çoq..

– Bunıñ kibi de Siz Ukraina Telükesizlik Hızmeti Yanukoviç içün azırlağan taliliy qaydlar Meclisniñ de qoluna tüşkenini aytqan ediñiz. Bu qaydlarda neler yazıla?

– Adeti üzre, bu uzundan-uzun dokument olıp, onda qırımtatarlarnen bağlı vaqialar talil etilip, tevsiyeler berille. Kölemi 20-25 saife olğan böyle bir vesiqanı nasıldır bir internet saifesinde yerleştirdiler, diger saytlar ise oña izaat berdiler. Manası şunda ki, Meclis Qırımdaki akimiyetniñ esas muhalifidir. Demek onı zayıflatmaq ve oña qarşı ketken “Milliy firqa”, “Sebat” kibi Mecliske qarşı gruppalarğa destek köstermek kerek. Onda haberler öşek seviyesinde bir şey. Aqılımda, bundan bir qaç yıl evelsi Qırım Telükesizlik Hızmetiniñ yolbaşçısınen körüşkenimizde elimizde bulunğan onıñ hadimleri tarafından azırlanıldığı “operativ malümatlarnı” kösterip böyle dedim: Siziñ hadimleriñiz sabıq KGB hadimlerinden farqı şundaki olar öz yolbaşçısına yalan aytmağa qorqa ediler, siziñkiler ise pek cesaretliler”.

– Soñki vaqıtta Siz akimiyetke nisbeten keskin çıqışlar yapmaysıñız. Ne sebepten?

– Zaten biz iç bir vaqıt akimiyetke muhalif olmaq maqsadını ögümizge qoymadıq. Çünki tek akimiyetnen beraberlikte öz halqımıznıñ siyasiy, medeniy ve sotsial aqlarını tiklev meselelerini çezip olurmız. Bizde nasıldır olsa da demokratiya bar ve madam ki, akimiyet çoqluq tarafından seçilgen eken(şahsen olar içün rey bermesek de) oña tabi olmaq zorundamız. Demokratiya printsipleri öyle. Amma biz ta sovet zamanlarından berli akimiyetke kelişken şeyni degil de, kendimiz tüşüngenimizni söylemege alıştıq. Şu sebepten de akimiyetnen munasebetlerimiz mürekkep. Sovetler akimiyetinen aralarımız daa da fena edi. Şimdi ise, eger akimiyetniñ fikri bizim fikrimizge uyğun kelgende tek quvanamız.

– Keçenlerde Siz Kuçma ile körüşkeniñizde neler aqqında laf ettiñiz? Kene Qırım problemlerini köterdiñizmi?

– Qırımnıñ Ukraina içün emiyetini, qırımtatar halqınıñ meselesini L.Kuçma, Ukrain siyasetçileri arasında belki de diger prezidentlerden ziyade añlay ve bizim problemlerimizniñ çezimine qoltuta edi. Aynı onıñ devrinde qırımtatarlarnıñ vekâletli organı ve devlet reberligi arasında qaviy dialog tiklendi, Prezident ile muntazam körüşüvler keçirip, ait idarelerge avale ve vazifeler berdi. Doğru, olarnıñ edasını kimse nezaret etmegeni sebebinden öyle de kâğıtta qalıp ketti. İlle Kuçmanıñ 1999 senesi mayıs 18-de qabul ettigi “Qırımtatar halqı vekilleriniñ keñeşi aqqında” Fermanına binaen qırımtatarlarnıñ vekâletli organı Ukrainanıñ uquq alanına keçirilgen edi. Qırımtatar arasında onıñ itibarı yüksek. Biz vaqtı-vaqtınen onıñ ile körüşip, vaziyetimizni muzakere etemiz, aqıl tanışamız.

Onıñ ofisinde olğan soñki körüşüvimizde Qırım ve qırımtatarlarnıñ meseleleri boyunca halqara forumnı çağırmaq planlarımız aqqında laf ettik. Belli siyasetçiler, prezident ve cemaat erbapları arasında onıñ tanışları pek çoq ve olarnen dostane munasebetlerde buluna.

– Mogilöv Nazirler Şurasına reislik yapqanına bir aydan ziyade oldı. Siz onıñ ile alâqa qurıp oldıñızmı? Soñki yıllarda onıñ qırımtatarlarğa munasebeti deñiştimi? Siziñce dava bittimi ya da Meclisniñ zayıflamasında o da menfaatdarmı?

– Qırım militsiyası yolbaşçısı etip tayinlengende, bilhassa 2007 senesi noyabr ayında Ay-Petrde ve “Krımskaya pravda” gazetasında qırımtatarlar aqqında basqan maqalesinden soñ, munasebetlerimiz nasıl olğanından haberiñiz bar. Amma şimdi biz bu insannı Qırımğa devlet rehberi yollağanından kelip çıqamız. Onıñ ile bağlanırkenmiz, öz noqtai nazarımıznı Prezidentke de yetkizgen kibi olamız. Körüşüvlerde eski davalarımıznı hatırlamayıp, tek acele çezilmesi zarur meseleler aqqında laf etemiz. O, Meclisniñ zayıflağanını isteymi ya da yoqmı – men bilmeyim. Amma o aqiqatnı köre bilgen insan ve şimdilik Mecliske alternativ olmağanını añlay.

– Mogilöv tayinlengenden berli onıñ ile qaç defa körüştiñiz?

– Ancaq eki kere – Qırım muhtariyatınıñ baş naziri olaraq tayinlengeniniñ ekinci künü ve keçken yılnıñ soñunda körüştik. Anqarada dekabr ayında Prezidentniñ Türkiyege yapqan resmiy ziyareti vaqtındaki qısqa körüşüvimizni esapqa almayım.

– Siz Meclis reisliginden ketecegiñizni ilân ettiñiz. Ya Siziñ yeriñizge kelgen yañı adam qırımtatar cemiyetini “parçalav” ceryanını tutıp olamaycağından qorqmaysıñızmı?

– Belli ki, er bir halq başındaki yetekçige munasiptir. Eger halq özüne demokratik yolnen saylanğan yekâne yetekçi organnıñ yerine qarama-qarışıq “mırzalarnı” lâyıq köre eken, demek öyle de olsun. Amma men öz aq-uquqları içün çoqyıllıq küreş tecribesine malik qırımtatar halqı buña yol bermez, dep tüşünem.

– Şahsen siz kimni halefiñiz olaraq köresiñiz? Refat Çubarovnımı?

– Bizde halef olmay. Meclis reisini Qurultay saylay. Doğru, men Meclis reisligini terk etmek qararını aldığımda Refat Çubarovnıñ namzetini teklif etken edim, amma bunıñnen diger lâyıq namzet yoq, demek olmaz.

– Bunıñ kibi de siz artıq deputatlıqqa namzetiñizni köstermeycegiñizni bildirdiñiz. Bu meselede qararıñız deñişmedimi? Deñişmegen olsa – deputatlıqqa kim kösterilecek? Majoritar okruglar boyuncamı ya da nasıldır partiyalarnıñ cedveli boyuncamı? Meclis vekilleriniñ parlamentke kirmek şansları barmı?

– Qırımtatar saylavcılarınıñ sayısı tahminen 150 biñ insannı teşkil ete. Ukrainada soñki 20 yıl devamında keçirilgen saylavlar tecribesi şunı köstere ki, Qurultay ve Meclisniñ tevsiyesi boyunca 65-85 biñ qırımtatarı saylavda iştirak ete. Böyle birlikli elektoratımız olğanı alda biz er angi umumukrain siyasiy küçnen saylavaldı añlaşmalar imzalağanda proportsional sistema boyunca partiya cedveliniñ deputatlıqqa kire bilecek sırasına eki vekilimiz kirsetilmesini talap etmege aqqımız bar. Bu eki vekil – Meclis reisi ve onıñ birinci muavini olğanını ister edim. Bu olarğa bazı milliy problemlerimizni semereli çezmek imkânını berir.

Vekillerimizniñ majoritar okruglar boyunca saylanmalarına aslı da şans yoqtır. Çünki şimdi okruglar büyükleştirilip, qırımtatarlarnıñ payı onda 2-den 15 fayızğa qadar teşkil etecek. Bu okruglarda qırımtatarlar bizlerge göñüldeş siyasiy partiyanıñ namzetlerine qoltuta bilirler.

Angi partiyanıñ cedvelinden saylavda iştirak etilecegi ve kimler deputatlıqqa namzet olacaqlarını Qurultay çezecek.

– Siz reislik yapqan yıllar devamında Mecliste ne deñişti? Qırımtatarlarnı birleştirip oldıñızmı? Eñ büyük yutuq ve belki de, ğayıplarıñıznı aytıp olursıñızmı?

– Pek o qadar büyük yutuqlarnen maqtanıp olamam, amma nelerni yapıp yetiştirmegenimiz, nelerge irişmegenimizni sayacaq olsam, pek uzun bir cedvel olur. Amma men bir şeyde eminim ki, eger qırımtatarlarnıñ demokratik yolnen saylanğan vekâletli organı olmasaydı, qırımtatarlarnıñ da, umumen yarımadanıñ da vaziyeti yaramay olur edi.