Yelena Bönner vefatı munasebetinen Qırımtatar halqı Meclisiniñ taziyesi

20 Mart 2011

2011 senesi iyün 18 künü AQŞnıñ Boston şeerinde belli uquqqoruyıcı, körümli cemaat erbabı, akademik Anjrey Saharovnıñ ömür arqadaşı ve meslekdeşi Yelena Bönner 89 yaşında vefat etti

Bütün ömüri devamında çoqtan-çoq sınavlardan keçken bu cesür qadınnıñ taqdirinde HH asırda SSSR kommunist rejimi alıp kelgen cemi içtimaiy-siyasiy qarsambalar aks olundı. Babası 1937 senesi mayısta yaqalanıp, 1938 senesi fevral ayında qurşunlanğanda, anasını ise 1938 senesi sekiz yılğa lagerlerge qapatqanlarında ana ve babadan ayırılğan qız daa endi 14 yaşında edi. Anası 1946 senesi azat etile.

Cenk başlanğanda Yelena Bönner göñülli olaraq cebege kete ve 1945 senesi avgust ayında tibbiyat hızmeti leytenantı rutbesinde azat etile. Ağır yaralanğan qadın endi ekinci gruppa saqatı olıp, sağ közü körmey, sol közüniñ nurları da suratnen sönmekte edi. Cenkten soñ Yelena Bönner Leningrad tibbiyat institutını bitire, sağlıqnı saqlav saasında çalışa ve aynı zamanda edebiyatnen de oğraşa. Onıñ eserleri “Neva”, “Yunost, “Literaturnaya gazeta” ve diger neşirlerde basıla

1965 senesi Yelena Bönner KPSS saflarına kire, lâkin 1968 senesi küzde olğan adiselerden soñ öz areketini yañlış, dep saya ve KPSSten öz isteginen çıqa.

1972 senesi yanvar ayında Andrey Dmitriyeviç Saharovnen evlene. Olar 1970 senesi Kaluga şeerinde Revolt Pimenov ve Böris Vayl mahkemesinde tanış olğan ediler.

60-80-senelerde Yelena Bönner dissidentlerniñ mahküm etilüvine qarşı çıqa, mahkemeler aqqında aqiqiy malümat berilmesini talap ete ve er taraflı buña qoltuta.

1974 senesi SSSRde siyasiy mabüslerniñ balalarına yardım fondunı teşkil ete.

1975 senesi Oslo şeerinde akademik Andrey Saharovğa Nobel mukâfatını berüv merasiminde onı temsil ete.

Yelena Bönner SSSRde qırımtatar halqı uquqlarınıñ ğayrıdan tiklenmesini talap etken eñ printsipial uquqqoruyıcılarından biri edi. Minnetdar qırımtatar halqı onıñ 1976 senesi Omsk şeerinde sovet rejimi milliy areketimiz iştirakçisi Mustafa Cemilev üzerinden teşkil etken mahkemede köstergen cesürligi ve sebatlığını iç unutmaz. Mahkemege o, ömür arqadaşı Andrey Saharovnen beraber Moskvadan kelgen edi.

Andrey Saharov Görkiy şeerine sürgün etilgen 1980 senesinden ve ta kendisi 1984 senesi mayıs ayında yaqalanmasına qadar Yelena Bönner Saharovnıñ Moskva ve Ğarpnen alâqasını teminledi. 1984 senesi avgust ayında Görkiy vilâyet mahkemesi onı RSFSR Cinaiy Kodeksiniñ 190-1 maddesi boyunca “sovet devlet ve içtimaiy qurumnı qaralağan kün evelden sahte olğanı belli olğn uydurmalarnı ağzaki şekilde ve aynı zamanda böyle yalanlarnı yazma sürette de tarqatqanı içün” qabaatlı tanıldı ve 5 yılğa Görkiy şeerine sürgün etüv ile cezalandı.

1987 senesi akademik Andrey Saharovnen beraber Moskvağa qaytqan Yelena Bönner “Memorial”, “Moskovskaya tribuna” ve diger cemaat teşkilâtları ve klublarınıñ meydanğa ketirilmesinde şahsen iştirak ete.

Andrey Dmitriyeviç Saharovnıñ vefatından soñ “Andrey Saharovnıñ hatırasını ebediyleştirüv boyunca cemaat komissiyası – Saharovnıñ fondı” adlı ükümetten tış halqara teşkilâtnı qurdı.

Rusiye Prezidentiniñ uzurındaki İnsan uquqları boyunca komissiyanıñ azası olğan Yelena Bönner rus-çeçen cenkini başlağan Rusiye Prezidentiniñ memuriyetinen çalışmaqnı devam etmekni imkânsız tanıp 1994 senesi dekabr 24-te komissiyadan çıqa.

O, BMT İnsan uquqları halqara birligi direktorlar şurasınıñ azası olaraq BMT insan uquqları boyunca keçirgen konferentsiyalarda (Vena), BMT İnsan uquqları boyunca sessiyalarında (Jeneva) iştirak ete.

1997 senesinden itibaren 60-70-nci seneleri demokratik areket iştirakçileri ve faal uquqqoruyıcı teşkilât azalarınıñ teşkil ettigi “Umumiy areket” teşebbüsçi gruppasında faaliyet köstere.

Yelena Bönner – Andrey Saharovnıñ faaliyeti ve bunıñ kibi de SSSRde uquqqoruv areketi aqqında bir sıra kitaplarnıñ, Rusiye ve çetel neşirlerinde derc olunğan publitsistik maqalelerniñ müellifidir. Onıñ eserleri bir çoq tillerge tercime etildi. O, bir sıra Avropa ve Amerika universitetleriniñ fahriy uquq doktorı, halqara mukâfatlarnıñ saibidir.

Qırımtatar halqınıñ hatırasında Yelena Bönnerniñ adı adalet, merhametlik ve demokratiya ğayelerine sadıq hızmet etken insan olaraq ebediy saqlanır..

Qırımtatar halqınıñ Meclisi Yelena Bönnerniñ soy-aqrabaları, meslekdeş ve arqadaşları, tanış-bilişlerine teren taziyesini bildirip, baş sağlığı tiley.

Qırıtatar halqınıñ Meclisi,
2011 senesi iyün 20 Aqmescit şeeri